Kháng thuốc: Mối đe dọa hàng đầu với sức khỏe cần hành động ngay

Ngày 22/11, Bộ Y tế phối hợp cùng Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tổ chức Mít tinh hưởng ứng “Tuần lễ thế giới nâng cao nhận thức về kháng thuốc (AMR) ” và Hội nghị triển khai Kế hoạch hành động phòng, chống kháng thuốc lĩnh vực y tế giai đoạn 2024-2025.

Kháng thuốc: Thách thức cho hệ thống y tế trong tương lai

Phát biểu tại chương trình Mít tinh hưởng ứng “Tuần lễ thế giới nâng cao nhận thức về kháng thuốc hôm nay, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, kháng thuốc hiện nay là một mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng và sự phát triển bền vững. WHO đã xếp kháng thuốc vào danh sách 10 mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn phát biểu tại Hội nghị.

Tình trạng kháng thuốc không chỉ ảnh hưởng tới tất cả các lĩnh vực sức khỏe mà còn tác động sâu rộng tới toàn xã hội, vượt qua ranh giới của bất kỳ quốc gia nào.

Kháng thuốc xảy ra khi vi khuẩn, virus, nấm và ký sinh trùng không còn đáp ứng với các thuốc kháng vi sinh vật. Do kháng thuốc, kháng sinh và các thuốc khác trở nên không hiệu quả và việc điều trị nhiễm trùng khó khăn hoặc không thể, tăng nguy cơ lây lan bệnh, bệnh nặng và tử vong.

Tại Việt Nam, tình trạng kháng thuốc đã trở thành một vấn đề y tế công cộng đáng quan tâm. Theo kết quả giám sát kháng thuốc gần đây, tỷ lệ kháng kháng sinh cao đã được ghi nhận ở các vi khuẩn thông thường, đặc biệt trong bệnh viện.

Theo thống kê, 1/4 bệnh nhân điều trị nội trú được thống kê sử dụng kháng sinh không hợp lý. Việc sử dụng sai mục đích và lạm dụng kháng sinh trong y tế và nông nghiệp là nguyên nhân chính gây ra kháng thuốc.

Báo cáo Hệ thống giám sát sử dụng và kháng thuốc toàn cầu (GLASS) năm 2022 cho thấy tỷ lệ kháng thuốc đáng báo động trong số các tác nhân gây bệnh do vi khuẩn phổ biến.

Tỷ lệ trung bình được báo cáo ở 76 quốc gia là 42% vi khuẩn E. coli kháng cephalosporin thế hệ thứ ba và 35% đối với vi khuẩn Staphylococcus aureus kháng methicillin là mối quan tâm chính.

Đối với các bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu do vi khuẩn E. coli gây ra, cứ 5 trường hợp thì có 1 trường hợp giảm khả năng nhạy cảm với các loại kháng sinh tiêu chuẩn như ampicillin, co-trimoxazole và fluoroquinolone vào năm 2020. Điều này khiến việc điều trị hiệu quả các bệnh nhiễm trùng thông thường trở nên khó khăn hơn.

Mức độ kháng thuốc tăng cao có khả năng dẫn đến việc sử dụng nhiều hơn các loại thuốc cuối cùng như carbapenem. Khi hiệu quả của các loại thuốc cuối cùng này bị suy giảm, nguy cơ nhiễm trùng không thể điều trị được sẽ tăng lên.

Các dự báo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) chỉ ra rằng tình trạng kháng thuốc kháng sinh cuối cùng sẽ tăng gấp đôi vào năm 2035, so với mức năm 2005, nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về các biện pháp quản lý thuốc kháng sinh mạnh mẽ và phạm vi giám sát được tăng cường trên toàn thế giới.

TS.BS Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh, Phó Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia cũng nhấn mạnh thêm, kháng thuốc là mối đe dọa sức khỏe và sự phát triển toàn cầu. Ước tính vi khuẩn kháng thuốc là nguyên nhân trực tiếp gây ra 1,27 triệu ca tử vong và góp phần gây ra 4,95 triệu ca tử vong trên toàn cầu vào năm 2019.

Kháng thuốc cũng tạo gánh nặng lớn về chi phí cho cả hệ thống y tế và nền kinh tế. Kháng thuốc khiến chi phí điều trị gia tăng, ảnh hưởng đến năng suất lao động của bệnh nhân và người chăm sóc khi phải điều trị dài ngày.

TS.BS Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh, Phó Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia phát biểu.

Theo TS.BS Cao Việt Tùng - Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương, trẻ em là đối tượng dễ bị tổn thương bởi tình trạng kháng thuốc hiện nay. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương những năm gần đây tình trạng kháng thuốc ngày càng tăng. Điều này khiến việc điều trị của bác sĩ khó khăn hơn.

"Đặc biệt, trẻ em khác với người lớn. Những chức năng cơ thể trẻ chưa phát triển hoàn thiện, vì vậy khi sử dụng các loại kháng sinh liều cao hơn có thể gây ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.

Đáng nói, hiện nay nhiều cha mẹ vẫn có thói quen tự ý sử dụng kháng sinh cho trẻ. Việc sử dụng không đúng chỉ định, không đúng liều làm tăng nguy cơ kháng thuốc. Thậm chí, nhiều trẻ mắc bệnh thông thường đã kháng thuốc và bác sĩ buộc phải chỉ định phác đồ điều trị khác"- BS Tùng cho hay.

BS Tùng khuyến cáo người dân cần nâng cao nhận thức khi sử dụng thuốc, đặc biệt là thuốc kháng sinh. Sử dụng thuốc đúng liều, đúng chỉ định của bác sĩ.

Các đại biểu tham gia hội nghị

Giáo dục - Vận động - Hành động ngay"

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn cho biết, tại Việt Nam, năm 2023, Chiến lược Quốc gia về phòng, chống kháng thuốc giai đoạn 2023-2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Bộ Y tế đã ban hành Kế hoạch hành động phòng, chống kháng thuốc trong y tế giai đoạn 2024-2025 với 4 mục tiêu quan trọng: Nâng cao nhận thức của cán bộ y tế, cộng đồng về kháng thuốc; Củng cố hệ thống giám sát kháng thuốc; Giảm sự lây truyền của vi sinh vật và bệnh truyền nhiễm; Tối ưu hóa việc sử dụng kháng sinh ở người.

Để đạt được các mục tiêu này, ngành Y tế và chính quyền địa phương cần huy động, hỗ trợ tài chính và nguồn lực để triển khai kế hoạch, nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực, cung cấp các tài liệu hướng dẫn chi tiết và dễ áp dụng cho các cơ sở y tế.

Ngoài ra, sự phối hợp đa ngành giữa y tế, nông nghiệp, môi trường và các cơ quan liên quan, là yếu tố then chốt bảo đảm kế hoạch, chiến lược quốc gia được thực hiện thành công. Khi tất cả các ban ngành và cộng đồng cùng chung tay hành động, chúng ta mới có thể kiểm soát kháng thuốc hiệu quả, góp phần vào bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững.

Cam kết hành động ngay

GS.TS Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh: Tuần lễ Thế giới nâng cao nhận thức về kháng thuốc là một chiến dịch toàn cầu nhằm thúc đẩy hiểu biết và hành động về kháng thuốc. Với chủ đề năm nay là "Giáo dục - Vận động - Hành động ngay", chiến dịch kêu gọi:

Giáo dục là nền tảng trong cuộc chiến chống lại kháng thuốc. Bộ Y tế cam kết nâng cao nhận thức trên tất cả các lĩnh vực - nhân viên y tế, các nhà hoạch định chính sách, các bên liên quan và cộng đồng. Đối với nhân viên y tế, Bộ Y tế hướng đến việc tăng cường hiểu biết của họ về quản lý kháng sinh, thực hành kê đơn, và các biện pháp phòng ngừa nhiễm khuẩn thông qua các chương trình phát triển chuyên môn liên tục.

Đối với công chúng: Các chiến dịch nâng cao nhận thức sẽ giúp người dân hiểu rõ nguy cơ của việc tự ý dùng thuốc, tầm quan trọng của việc hoàn thành liệu trình điều trị được kê đơn và vai trò của họ trong việc giảm thiểu kháng thuốc.

Đối với các nhà hoạch định chính sách và ngành công nghiệp, nông nghiệp, môi trường: Bộ Y tế tập trung vào các nền tảng chia sẻ kiến thức để đảm bảo mọi lĩnh vực đều hiểu được tác động kinh tế và xã hội của kháng thuốc.

Giáo dục giúp tất cả các bên liên quan trở thành có hiểu biết. Đây là nền tảng để tạo ra những thay đổi hành vi bền vững và phát triển các thực hành có trách nhiệm trong việc sử dụng kháng sinh.

Vận động là thiết yếu để đảm bảo kháng thuốc luôn là ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự về y tế quốc gia và toàn cầu. Bộ Y tế đang thúc đẩy các kế hoạch hành động quốc gia mạnh mẽ tích hợp cách tiếp cận Một sức khỏe "One Health", giải quyết các vấn đề về sức khỏe con người, động vật và môi trường.

Huy động hợp tác quốc tế: không có ranh giới, Bộ Y tế hợp tác với các tổ chức khu vực và quốc tế như WHO, FAO, OIE và các tổ chức khác để thúc đẩy sự đoàn kết toàn cầu và các phản ứng phối hợp. Quan hệ đối tác công tư: Chúng tôi kêu gọi các công ty dược phẩm, nhà nghiên cứu và nhà đổi mới tham gia phát triển các loại kháng sinh, vaccine và công cụ chẩn đoán mới.

Hành động ngay -Kháng thuốc yêu cầu hành động ngay lập tức và bền vững. Mỗi giây phút không hành động đều đặt tính mạng con người vào nguy hiểm và phá hoại hàng thập kỷ tiến bộ trong y học. Bằng cách vận động cho những hành động này, chúng ta có thể đảm bảo nguồn lực, chính sách và các mối quan hệ đối tác cần thiết để đối phó hiệu quả với kháng thuốc.

Về phòng ngừa và kiểm soát nhiễm khuẩn: Chúng tôi đang tăng cường các nỗ lực tại các cơ sở y tế, thúc đẩy vệ sinh tay và đảm bảo tiếp cận với nước sạch và vệ sinh môi trường. Về quản lý kháng sinh: Bộ Y tế đang thực thi các quy định nhằm hạn chế việc lạm dụng và sử dụng sai mục đích kháng sinh trong cả lĩnh vực y tế và nông nghiệp.

Các hệ thống giám sát đang được tăng cường để theo dõi việc sử dụng kháng sinh và các mô hình kháng thuốc. Nghiên cứu và đổi mới: Bộ Y tế ưu tiên cho các sáng kiến nghiên cứu nhằm phát triển các liệu pháp điều trị mới, vaccine, công cụ chẩn đoán.

Bộ Y tế kêu gọi toàn bộ ngành y tế tại tất cả các tỉnh thành triển khai thực hiện Chiến lược Quốc gia và Kế hoạch Hành động phòng, chống kháng thuốc trong y tế nhằm bảo vệ sức khỏe của người dân hiện tại và sức khỏe của các thế hệ tương lai, bảo vệ nguồn kháng sinh quý giá tại Việt Nam và trên toàn thế giới.