Hỏi: Quan sát hiện tượng nhật thực ngoài việc nhìn ngắm Mặt Trời bị che khuất thì nó còn cung cấp các thông tin khoa học nào cho người yêu thiên văn?
Nguyễn Bắc Phú (Hà Nội)
TS Phan Thanh Hiền, giảng viên, Nghiên cứu viên Khoa Vũ trụ và Ứng dụng (USTH), Đại học Công nghệ: Bình thường việc quan sát các hành tinh rất khó khăn vì chúng ta đang đứng ở Trái Đất để nhìn ra vũ trụ. Việc quan sát hiện tượng nhật thực giúp các bạn yêu thiên văn có thể hình dung trực quan về vị trí các hành tinh trong hệ Mặt Trời. Hiện tượng nhật thực là minh chứng rõ ràng nhất để thấy Mặt Trăng đi phía trước Mặt Trời và dần che khuất Mặt Trời. Từ đó, các bạn có thể hình dung trong hệ Mặt Trời như thế nào, vì sao vị trí của chúng ta chỉ quan sát được hơn 71% độ che phủ mà không phải là toàn phần hay hình khuyên.
Theo đó, khi quan sát nhật thực ở các điểm cầu khác nhau sẽ cùng chụp ảnh nhật thực một phần, tại cùng thời điểm ở mỗi địa phương độ che phủ sẽ khác nhau. Sự khác biệt này sẽ giúp chúng ta có thể đoán được khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trăng là bao nhiêu. Nhật thực hình khuyên xảy ra khi Mặt Trăng đi qua giữa Trái Đất và Mặt Trời nhưng không ở khoảng cách đủ gần với hành tinh của chúng ta để bị che khuất hoàn toàn, để lộ vòng tròn mỏng của đĩa Mặt Trời hay còn gọi là "vòng lửa".
Để hiện tượng nhật thực cũng như nguyệt thực xảy ra, Mặt Trăng phải đi qua mặt phẳng quỹ đạo của Trái Đất. Hơn nữa, quỹ đạo của Mặt Trăng có hình elip và nó thường ở đủ xa Trái Đất khiến cho kích cỡ biểu kiến của nó không đủ lớn để che khuất hoàn toàn Mặt Trời lúc nhật thực. Mặt phẳng quỹ đạo của Mặt Trăng và của Trái Đất mỗi năm cắt nhau tại các điểm nút lên và nút xuống của quỹ đạo; và có ít nhất là 2 và nhiều nhất là 5 lần nhật thực xảy ra trong một năm. Lịch sử cổ đại và quan niệm của một số người hiện đại, nhật thực thuộc về hiện tượng siêu nhiên. Hiện tượng nhật thực toàn phần gây ra sự sợ hãi đối với người dân thời cổ đại do thiếu hiểu biết về thiên văn học.
Phong Lâm (ghi)
