Bát trân thang - bài thuốc kinh nghiệm của tác giả Thụy trúc Đường
Trị tỳ hư dẫn đến khí huyết đều hư, kinh nguyệt không đều. Bạch thược 8g, bạch truật 8g, cam thảo 4g, đương qui 8g, nhân sâm(cao ly) 12g, phục linh 8g, thục địa 16g, xuyên khung 8g. Chú ý: Không được dùng đảng sâm để thay nhân sâm.
Hoặc phối hợp 2 bài “Tứ quân tử thang” gồm: Bạch truật 12g, cam thảo (chích) 4g, nhân sâm 12g, phục linh 12g để ích khí kiện tỳ. Phối hợp với bài “ Tứ vật thang” gồm: Bạch thược 12g, đương qui 12g, thục địa 16g, xuyên khung 8g để ích huyết bổ huyết.
Hai bài thuốc trên có tác dụng: Ích bổ khí huyết, do khí huyết đều suy, sinh ra chứng: Đầu choáng, hoa mắt, da trắng bệch, sắc mặt vàng úa, tay chân mỏi mệt, hay hụt hơi, tâm hồi hộp, ăn uống không tiêu, kinh nguyệt không đều, lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng, mạch tế nhược hoặc mạch hư không có lực. Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn hoặc lúc đói.
Chúng tôi đã gia giảm hai bài thuốc trên để điều trị cho 47 phụ nữ mắc chứng sẩy thai, sau đều sinh em bé.
Gia hà thủ ô 12g, nữ trình tử 12g điều trị chứng rụng tóc của phụ nữ cũng có kết quả tốt.
Lưu ý: Nếu điều trị chứng kinh nguyệt không đều uống 30 thang. Điều trị chứng sẩy thai uống 60 thang, điều trị chứng rụng tóc uống 90 thang mới có hiệu quả.
Bài Chính khí hoàn hay “Cổ đại bổ thận tráng dương danh phương”
Điều trị chứng thận dương hư, kinh nguyệt không đều: Độc tiêu 30g, hồi hương 30g, phụ tử (chế) 15g, thạch xương bồ 15g, tri mẫu 15g, thương truật (tẩm nước gạo sao) 30g, xuyên luyện tử (sao trấu) 30g.
Trong bài dùng phụ tử, hồi hương, độc tiêu để ôn thận tán hàn, làm quân, có tác dụng hành khí chỉ thống, phối hợp với thương truật, thạch xương bồ để hóa thấp, trừ hàn. Xuyên luyện tử để tăng thêm tác dụng hành khí chỉ thống. Tri mẫu dùng để tư âm bổ thận, hai vị này phối hợp với nhau để góp phần ngăn ngừa tính táo của các vị thuốc ôn thận, hóa thấp gây nên, giúp cho thận âm không bị tổn thương. Bài thuốc có tác dụng ôn thận, tán hàn, hành khí, hóa thấp, do hạ nguyên bị hư hàn. Đối với phụ nữ huyết hải hư hàn, kinh nguyệt không đều, khi hành kinh bụng dưới đau, tiểu tiện nhiều lần trong ngày. Cách dùng: Tán bột, chưng giấm với bột gạo làm hồ trộn với thuốc bột làm viên, sấy khô. Ngày uống 3 lần mỗi lần uống 15g với rượu ấm, uống lúc đói, hoặc trước khi ăn cơm.
Bài Địa hoàng thang
Điều trị chứng huyết nhiệt, tâm thần bất an, sinh chứng kinh nguyệt không đều. Bán hạ 20g, cam thảo 20g, hoàng cầm 20g, nhân sâm 20g, sài hồ 48g, sinh địa 20g.
Trong bài, các vị thuốc được cấu trúc để đi vào kinh lạc, từ đó mà vào dinh vệ, khí huyết, phủ tạng để điều trị chứng huyết nhiệt dẫn đến kinh nguyệt không đều. Sài hồ có vị cay, ngọt, tính bình, vào kinh túc thiếu dương. Nhân sâm vị ngọt, tính ôn, bán hạ vị cay, tính ôn vào kinh túc dương minh. Hoàng cầm vị ngọt, đắng, tính hàn vào kinh thủ thái âm. Cam thảo vị ngọt, tính bình vào kinh túc thái âm, có tác dụng hoãn cấp các vị thuốc. Sinh địa vị ngọt, đắng, tính hơi hàn vào kinh thủ túc thiếu âm, quyết âm. Sinh khương, đại táo vị cay, ngọt vào phần dinh vệ.
Đây là bài tiểu sài hồ thang gia sinh địa để tả phần huyết, làm cho nhiệt được hoãn mà thần được an. Để giải quyết bệnh ở phần bản, mà chứng ở phần tiêu sau khi điều trị sẽ hết. Bài thuốc có tác dụng điều trị cho phụ nữ chưa có chồng mà mắc chứng thương hàn phát sốt, dẫn đến kinh nguyệt không đều. Cách dùng: Tán bột, ngày uống 3 lần, mỗi lần uống 20g với 5 lát sinh khương và 2 quả đại táo sắc lấy nước làm thang uống trước khi ăn khi thuốc còn ấm .
TTND.BS Nguyễn Xuân Hướng (nguyên CT Hội Đông y VN)
