Tôm là loại thực phẩm có giá trị dinh dưỡng rất cao, chứa nhiều chất đạm, vitamin và nguyên tố vi lượng. Theo dinh dưỡng học cổ truyền, tôm vị ngọt, ngọt, tính ấm, có công dụng bổ thận tráng dương, cường gân cốt, thông sữa khử độc... được dùng để bồi bổ và chữa nhiều bệnh, nhất là cải thiện khả năng “yêu” cho cả nam và nữ.
Nấm không chỉ là thực phẩm giàu dinh dưỡng lại có khả năng tăng cường công năng miễn dịch của cơ thể, kháng ung và kháng virus, phòng chống xơ vữa động mạch và huyết áp, giải độc và bảo vệ tế bào gan…
Tôm xào nấm mỡ + cà rốt: Nấm mỡ 200g, tôm tươi 500g, cà rốt, măng củ, hành, gừng tươi, dầu thực vật, bột đao và gia vị vừa đủ. Nấm rửa sạch, khía hình chữ thập trên mũ, chần qua nước sôi, để ráo nước. Tôm bóc vỏ, bỏ đầu, rửa sạch, ướp nước gừng và gia vị. Cà rốt và măng củ rửa sạch, thái mỏng. Phi hành cho thơm rồi xào lẫn tôm với cà rốt và măng trước, kế đó cho nấm vào, đun to lửa một lát là được, chế đủ gia vị.
Công dụng: theo ước tính trong 100g nấm mỡ tươi có chứa 2,9g protid (100g khô chứa 36 - 38g protit), 0,2g lipit, 2,4g gluxit, 0,6g chất xơ, 0,6g chất tro, 8mg Ca, 66mg P, 1,3mg Fe, 0,11mg vitamin B1, 0,16mg vitamin B2, 4mg vitamin C. Ngoài ra, nấm mỡ còn chứa nhiều loại axit amin quý và các nguyên tố vi lượng khác như Na, K, Mn, Zn, I, Cu...
Theo dinh dưỡng học cổ truyền, nấm mỡ vị ngọt, tính mát, có công dụng bổ tỳ ích khí, nhuận phế hoá đàm, tiêu thực lý khí, rất thích hợp cho những người chán ăn mệt mỏi do tỳ vị hư yếu, sản phụ thiếu sữa, viêm phế quản mạn tính, viêm gan mạn tính, hội chứng suy giảm bạch cầu... Theo dược lý học hiện đại, nấm mỡ có tác dụng ức chế tụ cầu vàng, trực khuẩn thương hàn và trực khuẩn coli. Các nhà khoa học Nhật Bản đã chiết xuất từ nấm mỡ ra một chất, được gọi là PS – K, có công dụng kháng ung thư, nâng cao năng lực miễn dịch của cơ thể, khảo nghiệm trên lâm sàng đối với ung thư vú và ung thư da thấy có hiệu quả khá tốt.
Ngoài ra, nấm mỡ còn có tác dụng làm giảm đường máu, hạ nồng độ cholesterol trong huyết thanh và cải thiện chức năng tuyến tuỵ. Bởi vậy, nấm mỡ là một trong những thực phẩm lý tưởng dành cho những người bị bệnh tim mạch, đái đường, ung thư và bệnh lý tuyến tuỵ. Trong cấu trúc món ăn còn có tôm tươi vị ngọt, tính ấm, có công dụng bổ thận, tráng dương và lợi sữa; cà rốt vị ngọt, tính bình, có công dụng kiện tỳ, bổ huyết, trợ tiêu hoá và có lợi cho quá trình phát dục và măng củ vị ngọt nhạt, tính hơi lạnh, có công dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, hoạt huyết và tiêu đàm. Các loại thực phẩm phối hợp với nhau tạo nên công dụng bồi bổ độc đáo của món ăn.
Tôm xào nấm kim châm: Nấm kim châm 300g, thịt ba chỉ 150g, tôm nõn 50g, đậu hà lan 20g, trứng gà một quả, dầu ăn, bột đao và gia vị vừa đủ. Nấm chần qua nước sôi; thịt thái chỉ, ướp gia vị và lòng trắng trứng gà. Đổ dầu ăn vào chảo, phi hành tỏi rồi cho tôm nõn và thịt gà vào xào, sau đó cho tiếp nấm và đậu hà lan, đun to lửa, đảo nhanh tay chừng ít phút là được, ăn nóng.
Công dụng: Trong 100g nấm kim châm khô có hơn 31g protit, 6g lipit và nhiều loại vitamin như B1, B2, C, PP, E và các acid amin cần thiết cho sự phát triển cơ thể, trong đó đặc biệt nhiều lysine (hàm lượng cao gấp đôi so với nấm mỡ), rất cần cho quá trình sinh trưởng phát dục, cải thiện chiều cao và trí lực của trẻ em. Hàm lượng Zn và K trong nấm kim châm tương đối cao nhưng hàm lượng Na lại rất thấp nên đây cũng là một trong những loại thực phẩm hữu ích cho người già và những bệnh nhân bị tăng huyết áp.
BS Hoàng Khánh (Hội Đông y Việt Nam)
