Canh gà bồi bổ cơ thể, phục hồi sinh lực sau ốm, tăng cường sức khỏe: gà mái già 1 con, đẳng sâm 5g, hoàng kỳ 5g, phục linh 5g, nhục quế 2g, bạch truật sao 5g, đương quy 7,5g, cam thảo cứu 2,5g, xuyên khung 3g, thục địa 7,5g, bạch thược 5g, xương lợn 750g, gừng, hành, rượu, mì chính, một lượng vừa đủ. Đem các vị thuốc trên cho vào 1 túi bằng lụa tơ tằm buộc lại. Gà không cắt tiết mà bóp chết, nhổ lông, bỏ nội tạng, đập nhỏ các xương tạp.
Đập dập gừng, thái hành. Đặt thịt gà, túi thuốc, xương tạp vào xoong nhôm, đổ nước đun cho sôi, vớt bỏ bọt nổi, cho hành, gừng, rượu vào. Tiếp đó đun nhỏ lửa cho chín nhừ là được. Bỏ túi thuốc không dùng. Vớt thịt gà, thịt lợn, thái miếng, lại cho vào xoong đun tiếp cho sôi, cho thêm chút muối, mì chính là có thể ăn. Ăn nóng, khi ăn bỏ bã thuốc. Ba ngày ăn 1 tễ, 10 tễ là một liệu trình.
Gà hầm đậu đen, đương quy: Dùng thường xuyên có thể bổ huyết cường lực, đen tóc, tăng cường sức đề kháng, thân thể hư nhược, khí huyết bất túc, tay chân hàn lạnh, tóc bạc sớm, lông tóc rơi rụng, chóng mặt, hoa mắt, tim hồi hộp, mất ngủ, tinh thần bất ổn, sắc mặt trắng nhạt. Đây cũng là món canh thực dưỡng được các chuyên gia Đông y khuyên dùng. Gà (già) 1 con, đương quy đầu 1 lượng, đậu đen 2 lượng, táo đỏ 4 quả, gừng tươi 2 lát.
Đậu đen bỏ vào chảo, không cần dầu mỡ, rang đến khi đậu nứt ra, lại dùng nước rửa sạch, để ráo. Gà giết mổ, rửa sạch, bỏ lông và rửa sạch nội tạng, bỏ mỡ. Táo đỏ và đương quy đầu, gừng tươi dùng nước rửa sạch, xắt lát. Táo đỏ bỏ hột, gừng tươi cạo vỏ, xắt lát. Cho nước vào nồi với lửa lớn nấu sôi, bỏ tất cả các thành phần trên vào, chờ nước sôi lại, dùng lửa vừa hầm 3 giờ đồng hồ, nêm muối nhuyễn và gia vị, có thể dùng.
Suy nhược cơ thể, ăn không tiêu: Gà trống 1 con, thảo quả 2 quả, bột nghệ 3g (hoặc nghệ tươi), hồ tiêu 6g, vỏ quýt 3g, thêm hành, dấm, nước mắm và lượng nước thích hợp, nấu nhừ, ăn khi đói. Đây là bài thuốc cực dễ làm và cực hữu ích dành cho những người ăn không tiêu, cơ thể suy nhược vào dịp Tết.
Suy nhược cơ thể, thiếu máu: 1 con gà ri làm sạch bỏ ruột đem nhồi ngải cứu vào trong bụng khâu lại hầm thật kỹ ăn liên tục mỗi ngày 1 con trong vòng 7 ngày.
Mất ngủ, ho nhiều: Lấy một con gà ri, làm sạch bỏ ruột rồi cho lá dâu tằm non kèm gạo nếp vào hầm chín sẽ chữa chứng mất ngủ, ho nhiều vào dịp năm mới mà không cần phải dùng kháng sinh.
Canh gà mái già cho phụ nữ sau sinh kích thích tiết sữa: gà mái già làm sạch 1 con (khoảng 1.500g), sườn heo 2 miếng, hành cắt đoạn, gừng lát, rượu, muối, bột ngọt với lượng thích hợp: gà và sườn heo rửa sạch, trụng qua nước sôi, cùng bỏ vào nồi, gia nước, hành, gừng, rượu, muối đun sôi xong hạ lửa nhỏ hầm khoảng 3 tiếng, đến khi thịt gà lóc ra khỏi xương nêm bột ngọt là có thể hạ xuống dùng.
Nếu người có gốc nhiệt, sau một cơn bệnh nặng, muốn hầm gà mái già để tẩm bổ trở lại, thì không nên phối hợp với gừng, mà có thể dùng ngọc trúc nấu với gà. Mỗi lần dùng ngọc trúc hai lượng cũng không sao. Ngọc trúc nhuận tâm, nhuận phổi, điều hòa tỳ vị, chỉ phong khát, không hàn, không táo. Người thân thể có phiền táo, hư nhiệt, dùng làm món ăn trị liệu đó rất thích hợp.
Người âm hư phổi yếu hoặc bị bệnh lao phổi, cũng có thể dùng món gà mái già hầm để bồi bổ cơ thể. Có thể dùng gừng hoặc ngọc trúc với đông trùng hạ thảo. Vì đông trùng hạ thảo có công hiệu hóa đàm; chỉ khát, tư âm, tráng nguyên. Tuy nhiên lưu ý khi bị cảm sốt thì không nên dùng.
Phụ nữ sau khi sinh, người già yếu dùng nước hầm gà làm thức ăn bồi bổ, sẽ được hồi phục nhanh. Cách hầm gà mái già: gà mái già (càng già càng tốt) làm sạch, bỏ lòng, đầu và chân. Cho gà và mấy lượng gừng già vào nồi, đổ nhiều nước, nấu liên tục từ ba tới bốn tiếng đồng hồ, chắt lấy nước gà, nêm muối cho vừa rồi uống hết nước hầm đó. Chú ý vớt bỏ hết lớp váng mỡ.
BS Nguyễn Vân Anh (Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng thuốc dân tộc)
