Tiến sỹ Việt chạm đến giấc mơ ô tô điện

PGS.TS Tạ Cao Minh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng và Sáng tạo công nghệ, ĐH Bách khoa Hà Nội

Bắt đầu từ con số 0

Đã có 30 năm làm việc trong ngành Tự động hóa, trong đó có gần 20 năm nghiên cứu về ô tô điện, PGS.TS Tạ Cao Minh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng và Sáng tạo công nghệ, ĐH Bách khoa Hà Nội là một trong những người đầu tiên ở Việt Nam thực hiện bài bản về lĩnh vực này. Tháng 9/2017 ông được vinh dự cùng 7 nhà khoa học khác nhận Giải thưởng Nagamori năm 2017.

Đây là giải thưởng được trao thường niên từ năm 2015 cho những nhà khoa học xuất sắc tại Nhật Bản và trên thế giới trong lĩnh vực thiết kế, điều khiển động cơ điện và những công nghệ có liên quan. Đây là sự ghi nhận xứng đáng những thành quả xuất sắc của PGS. Tạ Cao Minh đối với sự nghiệp khoa học thuộc lĩnh vực động cơ điện và truyền động điện.

Hệ điều khiển và truyền động của ô tô điện được nghiên cứu thành công.

Tiếp tôi trong khuôn viên đầy nắng của trường ĐH Bách khoa Hà Nội, PGS.TS Tạ Cao Minh cho biết hiện ông đang điều hành Trung tâm Nghiên cứu Ứng dụng và Sáng tạo Công nghệ của trường với các hoạt động chính trong nghiên cứu khoa học, hướng dẫn sau đại học (cao học, nghiên cứu sinh), tư vấn, chuyển giao công nghệ và hợp tác quốc tế. PGS Tạ Cao Minh dẫn tôi đi thăm phòng thí nghiệm Điều khiển ô tô điện của Trung tâm, nơi những nhà khoa học tiến hành các công việc và hướng dẫn sinh viên các đề tài về ô tô điện. Phòng thí nghiệm được trang bị các thiết bị, vật tư, mà điểm nhấn là chiếc ô tô điện.

PGS.Tạ Cao Minh chia sẻ ý tưởng triển khai nghiên cứu về ô tô điện ở Việt Nam bắt đầu từ năm 2004, khi ông trở về nước sau thời gian học tập và làm việc tại Canada và Nhật Bản. Ông và các cộng sự đã dày công xây dựng đề cương, viết thuyết minh đề xuất. Kết quả là năm 2012 đề tài “Nghiên cứu thiết kế chế tạo hệ truyền động và điều khiển cho ô tô điện” đã được giao thực hiên, thuộc Chương trình KH&CN trọng điểm cấp nhà nước KC.03/11-15 (Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ Cơ khí và Tự động hoá).

Để có “nguyên liệu” nghiên cứu, nhóm thực hiện đề tài đã mua một xe ô tô điện từ Nhật Bản, sau đó giải mã và thậm chí đã tháo từng phần để tìm hiểu nguyên lý, cấu trúc. “Chúng tôi đã biến cái xe thành một phòng thí nghiệm di động. Chúng tôi phải tận dụng toàn bộ hệ thống cơ khí, kết cấu khung vỏ, động cơ điện, hệ thống ắc-qui… và tập trung nghiên cứu trước hết phần truyền động và phần điều khiển”, PGS.TS Tạ Cao Minh chia sẻ.

PGS.TS Tạ Cao Minh làm việc tại Phòng thí nghiệm Điều khiển ô tô điện

Đề tài đã được nghiệm thu thành công đầu năm 2016, đạt và vượt mức nhiều chỉ tiêu đề ra. Hệ truyền động điện và hệ điều khiển đã được nghiên cứu, thiết kế, chế tạo thành công, đặt nền móng cho những nghiên cứu tiếp theo về ô tô điện, mở ra hy vọng làm chủ công nghệ sản xuất ô tô điện trong tương lai.

Xe điện là xu hướng tất yếu

Ngành công nghiêp ô tô của Việt Nam đã trải qua 30 năm phát triển, nhưng theo đánh giá của bộ Công – Thương thì đã không thành công. Các doanh nghiệp ô tô hiện nay chủ yếu lắp ráp, với tỷ lệ nội địa hóa rất thấp. Với sự xuất hiện của ô tô điện hiện nay trên thế giới, nhiều người đã đặt câu hỏi, “khi nào thì Việt Nam có thể làm ra được một chiếc xe ô tô điện ?”. Sản xuất xe ô tô điện là câu chuyện dài, phức tạp.

“Để sản xuất được xe ô tô điện, Nhà nước cần có chiến lược dài hạn với các lộ trình cụ thể và những chính sách phù hợp, từ định hướng, qui hoạch, xây dựng cơ sở hạ tầng (nhà máy, hệ thống các trạm sạc), các chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp, trợ giá cho người tiêu dùng…

Nghiên cứu hệ thống điện bên trong xe

Tiếp đến là vai trò của các doanh nghiệp trong viêc đầu tư, góp vốn, nhập khẩu công nghệ và dây chuyền sản xuất. Các nhà khoa học trong các trường đại học, viện nghiên cứu thực hiện các nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng và đóng vai trò chuyển giao tri thức, đào tạo nhân lực. Trong mối quan hệ ba Nhà này (Nhà nước – Nhà doanh nghiệp – Nhà khoa hoc), Nhà nước đóng vai trò chủ chốt, quyết định đường hướng và các đầu tư cơ bản”, PGS. Tạ Cao Minh chia sẻ.

“Kinh nghiệm của các nước đã có bề dày hàng trăm năm trong lĩnh vực ô tô, như Mỹ, Đức, Nhật, Pháp … cho thấy: để ra đời một thế hệ ô tô mới, cần có một nền công nghiệp vững mạnh, với đội ngũ hàng ngàn kỹ sư làm việc Nghiên cứu – Phát triển trong hàng chục năm trời. Sự hợp tác và chia sẻ thị trường, thị phần giữa các công ty, tập đoàn, quốc gia cũng là điều không thể tránh khỏi, bởi thông thường một chiếc xe ô tô có tới 4000 – 5000 chi tiết, linh kiện khác nhau”, PGS Tạ Cao Minh cho biết.

“Sản xuất ô tô điện là xu hướng tất yếu của thế giới. Các nước như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc… đều đặt ra lộ trình về tỷ lệ xe ô tô điện trong thời gian 10 – 20 năm tiếp theo. Ví dụ như Canada phấn đấu đến năm 2040 sẽ có 40% lượng xe bán mới trên thị trường là ô tô điện. Theo các chuyên gia đánh giá, đây là một thời điểm tốt để Việt Nam tham gia vào xu thế này, nếu không một lần nữa chúng ta sẽ lại đánh mất cơ hội xây dựng nền công nghiệp ô tô của mình”, PGS.TS Tạ Cao Minh chia sẻ.

Hiện nay các nghiên cứu về ô tô điện đã được chú trọng hơn tại Việt Nam, cùng với đó là thị trường ô tô điện đã được hình thành và dự đoán sẽ tăng mạnh trong thời gian tới. Vấn đề cốt lõi là Nhà nước cần xây dựng lộ trình phát triển xe ô tô điện, đặt hàng cho các nhà khoa học, hoạch định chính sách cho doanh nghiệp đầu tư sản xuất, cung ứng dịch vụ… để trong tương lai chúng ta có thể làm chủ sân chơi ô tô điện trong nước, và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

“Chúng ta cần sớm có bản đồ công nghệ trong lĩnh vực ôtô điện. Việc xây dựng bản đồ công nghệ cần có công sức đóng góp và trí tuệ của các nhà khoa học, các nhà hoạch định chính sách và các nhà doanh nghiệp. Các nhà khoa học của ĐH Bách khoa đang nghiên cứu về lĩnh vực này cũng có thể tham gia vào ban soạn thảo bản đồ công nghệ,hoạch định chính sách. Bản đồ công nghệ trong lĩnh vực ôtô điện sẽ giúp chúng ta có định hướng một cách bài bản và dài hạn, xác định công nghệ nào cần nhập khẩu, công nghệ nào có thể tự phát triển, với một lộ trình và nội dung cần thực hiên từ phía Nhà nước, từ các doanh nghiệp và từ các nhà khoa học tại các viện – trung tâm nghiên cứu/trường đại học.” PGS.TS Tạ Cao Minh nhấn mạnh.

Tô Hội