Theo dược học cổ truyền, dưa hấu vị ngọt, tính lạnh, có công dụng thanh nhiệt giải thử, trừ phiền chỉ khát, lợi tiểu tiện, được mệnh danh là “thiên nhiên bạch hổ thang”, nghĩa là có tác dụng tương tự như cổ phương Bạch hổ thang, một bài thuốc thanh nhiệt tả hoả điển hình trong dược học cổ truyền.
Kết quả nghiên cứu hiện đại cho thấy, dưa hấu chứa 96,6% nước, nhiều loại đường như galactose, fructose, glucose, các vitamin như A, C, B, PP, các nguyên tố vi lượng như Ca, P, Fe.
Kinh nghiệm dân gian coi dưa hấu là một trong những loại hoa quả trọng yếu dùng để giải nhiệt. Vì vậy, dùng dưa hấu kết hợp một vài loại thuốc có tác dụng rất tốt để thanh nhiệt giải thử, trừ phiền chỉ khát, giải rượu và hạ huyết áp.
 |
Dưa hấu hạ nhiệt nắng nóng và huyết áp |
Cháo dưa hấu ổn định huyết áp: Dưa hấu (tây qua) 1kg, gạo tấm 0,5kg (nếu không có gạo tấm có thể thay bằng gạo tẻ giã nhỏ), mứt quất 20g, đường phèn 100g.
Dưa hấu bỏ vỏ và hạt, thái miếng; mứt quất thái vụn; gạo tấm đãi sạch cho vào nồi ninh nhừ, tiếp cho bỏ dưa hấu và mứt quất vào đun thêm cho chín, chế thêm đường phèn chia ăn vài lần trong ngày.
Công dụng: Mứt quất vị ngọt, tính bình, có công dụng tiêu đàm vận thực; gạo tấm vị ngọt, tính ấm có công dụng kiện tỳ ích vị. Các vị thuốc phối hợp chặt chẽ tạo nên công dụng thanh nhiệt giải thử độc đáo của bài cháo thuốc.
Nước ép dưa hấu chữa cao huyết áp: Dưa hấu 1,5 kg, muối ăn lượng vừa đủ. Dưa rửa sạch, bổ đôi, nạo lấy phần ruột rồi gói vào khăn vải sạch, ép lấy nước; vỏ dưa cạo bỏ vỏ xanh, thái vụn rồi cũng ép lấy nước (nếu có máy ép thì càng tốt); hòa hai thứ nước lại với nhau, pha thêm một chút muối, dùng làm đồ giải khát.
Công dụng: tiêu phiền, giải độc, làm hết khát. Với người bị viêm nhiễm, mụn nhọt, cao huyết áp dùng rất hữu ích.
Hoặc vỏ dưa hấu 12g, thảo quyết minh 12g sắc uống thay trà hàng ngày, dùng rất thích hợp cho người cao huyết áp vào mùa hè để ổn định huyết áp. Cũng có thể ăn hạt dưa hấu mỗi ngày 9 – 15g để hạ huyết áp.
Vỏ dưa hấu ổn định đái tháo đường: Vỏ dưa hấu 150g, khổ qua (mướp đắng) 50g, bí đao 50g. Vỏ dưa hấu gọt bỏ vỏ xanh, thái vụn; khổ qua và bí đao đều gọt vỏ bỏ ruột rồi thái vụn. Tất cả cho vào máy ép lấy nước, có thể cho thêm một chút đường phèn, hòa tan rồi dùng làm nước giải khát.
Công dụng: thanh nhiệt giải thử, trừ phiền chỉ khát; dùng làm đồ uống mùa hè rất tốt, đặc biệt với những người bị đái tháo đường, mụn nhọt, viêm đường tiết niệu, béo phì...
Sốt cao do cảm: Dưa hấu và cà chua lượng vừa đủ. Dưa hấu gọt vỏ, thái nhỏ, ép lấy nước; cà chua luộc qua, bóc bỏ vỏ, nghiền nát rồi đổ nước dưa hấu vào, quấy đều rồi chia uống vài lần.
Công dụng: thanh nhiệt sinh tân, dùng rất tốt với người bị cảm mạo thể phong nhiệt, có biểu hiện: Sốt cao, hơi sợ gió và lạnh, có mồ hôi, đau đầu, đau mình mẩy, ho, khạc đờm dính hoặc vàng, họng đau, mũi tắc, chảy nước mũi vàng hôi, miệng khát muốn uống, rêu lưỡi trắng mỏng hoặc hơi vàng, mạch phù sác...
Sốt, tiểu tiện vàng: Dưa hấu 1kg, cát cánh 25g, đường phèn 100g, gạo tẻ 100g. Dưa hấu bỏ hạt, thái miếng nhỏ, cát cánh cắt thành miếng nhỏ như hạt gạo, gạo tẻ đãi sạch, ngâm nước cho trương lên. Tất cả cho vào nồi ninh nhừ thành cháo, chia ăn vài lần trong ngày.
Công dụng: Thanh nhiệt, giải độc, giải khát trừ phiền, lợi tiểu, dùng làm đồ giải khát, chữa chứng phát sốt, phiền muộn, bức bối, tiểu tiện vàng, lở ngứa, rôm sẩy…do thời tiết quá nóng bức.
BS Xuân Mai (Hội Đông Y Việt Nam)
