Xét nghiệm phát hiện suy tuyến thượng thận do điều trị Corticoid kéo dài

Hỏi: Tôi được biết bệnh nhân điều trị điều trị Corticoid kéo dài thường bị suy tuyến thượng thận. Xin hỏi, cách nào phát hiện suy tuyến thượng thận do thuốc?

Nguyễn Thị Phương (Hà Nội)

Xét nghiệm phát hiện suy tuyến thượng thận do điều trị Corticoid kéo dài - Ảnh minh hoạ

Trả lời: Những bệnh nhân điều trị Corticoid kéo dài có nguy cơ rất cao bị suy thượng thận. Suy thượng thận do thuốc Corticoid là bệnh khá phổ biến ở Việt Nam hiện nay. Nguyên nhân thường là lạm dụng các thuốc Corticoid (như Prednisolone, Medrol, Dexamethasone...) để chữa bệnh dị ứng, viêm mũi xoang, thoái hóa khớp...

Một số ít bệnh nhân dùng Corticoid liều thấp trong thời gian ngắn, ví dụ dưới một tháng, nhất là dưới 2 tuần, thường chỉ bị suy thượng thận nhẹ, tạm thời, có thể hồi phục sau 1-2 tháng.

Đại đa số bệnh nhân chỉ được chẩn đoán suy thượng thận sau thời gian dài (nhiều tháng, năm) dùng Corticoid liều cao. Khi đó, tuyến thượng thận 2 bên bị teo, phải mất thời gian (vài tháng hoặc cả năm), tuyến thượng thận mới sản xuất Corticoid (nội sinh) như bình thường. Thậm chí, có người bị suy thượng thận vĩnh viễn, không thể hồi phục, phải dùng thuốc Hydrocortisone thay thế suốt đời.

Để chẩn đoán chắc chắn suy thượng thận, chuyên gia cần làm test kích thích Synacthene nhanh. Trong nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Clinical Endocrinology ngày 22/5/2024, các bác sĩ ở Bệnh viện Newcastle, Anh, nghiên cứu trên 58 bệnh nhân bị bệnh khớp, phải dùng Corticoid kéo dài trung bình 63 tháng. Những bệnh nhân này được cho ngừng Corticoid 48 giờ và làm test Synacthene. Kết quả là:

- Những bệnh nhân có Cortisol máu trước làm test > 237 nmol/L đều không bị suy thượng thận, có giá trị dự đoán với độ đặc hiệu 100%.

- Những bệnh nhân có Cortisol máu ≤ 55 nmol/L đều bị suy thượng thận, có giá trị dự đoán với độ nhạy 100%.

Kết quả nghiên cứu cung cấp một xét nghiệm sàng lọc suy thượng thận do thuốc nhanh chóng, thuận tiện và kinh tế, nhất là ở những nơi không làm được Test Synacthene như Việt Nam. Nồng độ Cortisol máu dự báo suy thượng thận ở bệnh nhân điều trị Corticoid kéo dài.

TS.BS Nguyễn Quang Bảy (Trưởng khoa Nội tiết, Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội)