Ảnh minh họa
Không loét sâu nhưng chảy máu liên tục
Không loét sâu, không di căn nhưng u xơ vòm mũi họng có tác hại rất lớn và có thể làm nguy hiểm đến tính mạng bệnh nhân. Bệnh trước kia được mô tả với những hình dáng khiếp sợ như là nhãn cầu lồi ra khỏi hố mắt, mũi nở rộng như cái bình vôi, má phồng lổn nhổn như đá cuội. Hiện nay, ít còn trường hợp ở mức độ nặng tột bực như vậy nữa vì bệnh được phát hiện sớm hơn.
U xơ vòm mũi họng là một u lành tính, một bệnh của tuổi dậy thì thường gặp ở nam giới từ 15 – 25 tuổi. Hiện chưa rõ nguyên nhân gây bệnh nhưng có hai giả thuyết về vấn đề này. Thứ nhất, nguyên nhân của u xơ là do sự rối loạn về cốt hóa của xương nền sọ gây ra bởi thương tổn ở tuyến yên. Thứ hai, u xơ phát sinh là do sự kích thích cốt mạc nền sọ với viêm V.A mạn tính. U xơ thường bám vào bướm sàng hoặc dọc theo chu vi cửa mũi sau hoặc cánh trong của chân bướm.
Về mặt đại thể, u xơ mũi họng là một khối cứng to bằng nắm tay, có nhiều thùy, có cuống ngắn hoặc không có cuống. U không loét sâu, không di căn nhưng chảy máu luôn.
Về mặt vi thể, đây là một khối u gồm những tế bào xơ trưởng thành với những bó sợi chắc nịch. Trong khối u có nhiều mạch máu đi từ cuống đến những hố máu rải rắc trong tổ chức xơ. Các mạch máu này hình thành một mạng lưới dưới niêm mạc bao bọc lấy u. Niêm mạc được che phủ bởi một biểu mô gồm có tế bào trụ hoặc tế bào lát. Ở một vài chỗ lớp tế bào này bị mất đi và u xơ dính vào các bộ phận lân cận dễ gây nhầm tưởng u xơ có nhiều chân bám.
Bệnh bắt đầu một cách lặng lẽ, bệnh nhân thấy khó thở một bên mũi, ngạt mũi ngày càng tăng, có chảy nước mũi hoặc nước nhầy, thỉnh thoảng có chảy máu cam, lúc đầu còn thưa về sau máu chảy luôn và kéo dài hơn làm cho bệnh nhân bấn huyết.
Khi khối u phát triển to ra, làm đậm những triệu chứng cũ và sinh ra một số triệu chứng mới: bệnh nhân thở bằng mũi khó khăn, một bên thì hoàn toàn tắc hẳn, một bên thì còn thở được một chút ít. Hai lỗ mũi ướt và đầy tiết nhầy mủ, chảy máu cam trở nên thường xuyên và khó cầm. Tai bị ù và nghe kém do tắc vòi ơstasi. Thỉnh thoảng bệnh nhân kêu nhức đầu. Toàn thể trạng sút kém: bệnh nhân không sốt nhưng gầy xanh, người mệt mỏi không làm việc được. Hồng cầu thường giảm còn độ 2.000.000.
Lan rộng giống ung thư giai đoạn cuối
U xơ mũi họng nếu không phát hiện và điều trị kịp thời u sẽ xâm nhập vào hố mũi, vào xoang hàm, vào ổ mắt đẩy lồi nhãn cầu về phía trước. Nó sẽ làm sụp hàm ếch, làm tiêu xương hàm trên và nổi phồng dưới da. Khối u cũng có thể phá hủy xoang bướm làm tiêu mảnh sàng và chui vào nội sọ. Sự phát triển vào nội sọ có thể bắt đầu sớm và thường không chẩn đoán được trước khi có biến chứng tăng áp lực nội sọ. Vì vậy, cần phải chú ý đến những triệu chứng như nhức đầu, tinh thần trì trệ, nôn…
Trong giai đoạn lan rộng này, bệnh cảnh lâm sàng có phần nào giống ung thư giai đoạn cuối: chảy máu, nhiễm trùng, đau, mất ngủ, không nuốt được (liệt các dây thần kinh IX, X, XI). Bệnh nhân có thể mù mắt vì dây thần kinh bị chèn ép, mất khứu giác vì hỏng dây thần kinh số 1. Bệnh nhân sẽ chết vì chảy máu, vì nhiễm trùng phổi hoặc vì biến chứng sọ não. Bệnh nhân càng trẻ thì bệnh biến diễn càng nhanh (độ 2 năm) và tiên lượng càng xấu. Nếu bệnh nhân trên 25 tuổi thì có hy vọng bệnh sẽ ổn định hoặc có khi lui chút ít.
Chẩn đoán xác định u xơ mũi họng phải dựa vào lâm sàng là chính. Chiếu chụp giúp đánh giá sự lan rộng của khối u chứ không nói lên bản chất của u. Khi sinh thiết u xơ mũi họng phải thận trọng vì thủ thuật hay gây chảy máu khó cầm. Chỉ nên sinh thiết ở những nơi có phòng mổ, nếu có chảy máu thì làm ngay phẫu thuật cắt bỏ khối u. Phương pháp điều trị u này là phẫu thuật. Phẫu thuật u xơ chảy máu rất nhiều vì vậy cần phải chuẩn bị kỹ trước khi mổ.
ThS Trần Anh (Bệnh viện K)
