Theo quan niệm của Đông y, mùa hè đa hoả, đa thấp, thời tiết viêm nhiệt bậc nhất, là mùa tương ứng với tạng Tâm, dương khí trong cơ thể cực thịnh nhưng công năng của Tỳ và Vị lại rất dễ bị thương tổn. Vì thế, dùng trà vào mùa hè phải lấy việc thanh nhiệt trừ thấp, thanh tâm bổ tỳ làm trọng.
Trà hoa cúc: Trà 3g, cúc hoa 9g, hãm uống. Công dụng: Thanh lợi đầu mục, thanh nhiệt lợi niệu, dùng rất tốt cho những người hay bị đau đầu hoa mắt, tinh thần mỏi mệt, phiền nhiệt, tiểu tiện sẻn đỏ vào mùa hè.
Trà hoa sen:Trà 3g, hoa sen 6g (lấy cánh hoặc nụ hoa sen vào tháng 7 phơi khô trong bóng râm), tán vụn, hãm uống. Công dụng: thanh tâm lương huyết, hoạt huyết chỉ huyết, dùng cho người hay bị phiền nhiệt, môi miệng dễ viêm loét, tiểu tiện sẻn đỏ, mắc các bệnh dễ bị xuất huyết vào mùa hè như chảy máu cam, xuất huyết dưới da, kinh nguyệt kéo dài do huyết nhiệt...
 |
Trà hoa quả giải nhiệt và chữa bệnh khi nắng nóng |
Trà bạc hà:Trà 3g, bạc hà tươi 3g, thái tử sâm 6g (có thể thay bằng đẳng sâm 8g hoặc nhân sâm 3g), gừng tươi 1 lát, hãm uống. Công dụng : tiêu thử giải nhiệt, thanh lương tỉnh mục, điều lý tỳ vị, dùng để làm đồ uống bảo vệ sức khoẻ về mùa hè rất tốt.
Trà dưa hấu:Trà 3g hãm với 500 ml nước sôi trong 5 phút, dưa hấu 1 quả vừa phải, bổ ra ép lấy nước rồi hoà lẫn với nước trà, chia uống vài lần trong ngày. Công dụng : thanh nhiệt giải độc, sinh tân chỉ khát, dùng làm đồ giải khát trong những ngày nắng nóng.
Trà táo: Trà 5g, đại táo 10 quả đốt cháy vỏ, mật ong 20g, hãm uống. Công dụng : bổ khí dưỡng huyết, nhuận phế ích tỳ, dùng cho những người bị bệnh lý đường tiêu hoá trong mùa hè.
Trà hoa nhài:Trà 3g, nhân sâm 3g, hoa nhài 3g, hoàng kỳ 6g, hãm uống. Công dụng : bổ khí, sinh tân, liễm hãn, dùng cho người ăn uống kém, dễ đổ mồ hôi, hay hồi hộp trống ngực vào mùa hè. Người bị cao huyết áp không nên dùng.
Trà gừng: Trà 10g, gừng tươi 3g, muối ăn 4,5g, sắc uống với 500 ml nước. Công dụng : thanh nhiệt sinh tân giải thử, dùng để giải khát vào mùa hè khi bị mất nhiều mồ hôi, môi khô miệng khát, phiền nhiệt rất tốt.
Trà gạo tẻ: Trà 3g, gạo tẻ 30 - 50g sao vàng tán vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 30 phút thì dùng được, uống trong ngày. Công dụng : sinh tân chỉ khát, kiện tỳ lợi niệu, tiêu nhiệt giải độc, dùng rất tốt cho những người bị rối loạn tiêu hoá, đi lỏng gây mất nước trong những ngày hè nóng bức.
Từ xa xưa, trà đã được dùng để phòng và chữa bệnh. Trần Tàng Khí, y gia có tiếng đời Đường (Trung Quốc) đã viết : “Trà là thuốc chữa vạn thứ bệnh”.
Ngày nay, khoa học hiện đại đã chứng minh trà có tác dụng gây hưng phấn thần kinh làm đầu óc tỉnh táo, lợi tiểu khoẻ tim, chống mệt mỏi, giải độc, giải khát, kháng vi rút, sát khuẩn chống viêm, trợ giúp tiêu hoá, giảm mỡ máu và đường máu, cải thiện miễn dịch, chống lão hoá, chống phóng xạ, chống ung thư và giải rượu.
Về mùa hè, nhu cầu về nước của cơ thể rất lớn, uống trà độc vị hoặc phối hợp với các thảo dược trong các phương trà nói trên là rất có ích.
Tuy nhiên, cũng không vì thế mà uống quá nhiều, nhất là đối với những người mắc các bệnh viêm loét dạ dày tá tràng, táo bón, cao huyết áp, mất ngủ.
BS Hoàng Xuân (Hội Đông Y Việt Nam)
