Theo Y học cổ truyền bệnh suyễn do hỏa nhiệt phần nhiều do ăn uống không hợp lý và cảm liễm hỏa nhiệt tà khắc phế mà sinh ra bệnh suyễn bởi hỏa. Bệnh thường biểu hiện như miệng khô lưỡi ráo khát nước. Mặt đỏ môi hồng. Nếu phế nhiệt thì mũi phình to. Nếu bởi vị nhiệt đại tiện bí. Nếu bởi tâm hỏa khắc phế đêm ngủ không yên, tiểu tiện vàng và ít. Nếu bởi thận hư hỏa bốc lên phổi thì tiểu tiện trong và nhiều.
Phương thuốc
Nếu miệng khô mũi phập phồng… do phế nhiêt: Phép trị: thanh phế, thông tiện, bình suyễn. Nên dùng bài "Lương cách tán gia giảm": cát cánh, tang bì, hoàng cầm, đại hoàng, liên kiều, mang tiêu, cam thảo, chi tử, bạc hà, trúc diệp, tang diệp mỗi thứ 4g. Cách dùng: Sắc nước cho ít mật ong uống. Liều lượng: tùy chứng gia giảm, làm tán hoặc sắc nước uống. Tác dụng: thanh nhiệt thượng tiêu trung tiêu, đồng thời thông đại tiện.
Chú ý: Ho do phế nhiệt đại tiện rắn nên dùng phương này, nếu đại tiện thông lợi thì dùng phương này.
Nếu cầu táo môi hồng… do vị nhiệt thịnh: Phép trị: thanh vị, thông đại tiện… nên dùng bài lương cách bạch hổ thang gia giảm: Đại hoàng 4g, phác tiêu 4g, cam thảo 2g, liên kiều 8g, chi tử 4g, hoàng cầm 4g, bạc hà 3g, thạch cao16g, tri mẫu 8g, cánh mễ 4g. Cách dùng: Sắc uống. Công dụng: Dùng cho những người bị miệng khát và nhiệt. Trị phế và vị bị nhiệt thịnh, suyễn cấp, miệng khô, họng khô, khát, mặt đỏ, môi hồng.
Dẫn giải: Đại hoàng, phác tiêu, liên kiều, chi tử, hoàng cầm, thạch cao thanh nhiệt; Bạc hà tiết nhiệt; Cam thảo, Cánh mễ hòa chính.
Nếu suyễn đêm ngủ không yên… do tâm nhiệt. Phép trị: thanh tâm, đinh suyễn… nên dùng bài "Đạo xích tán gia giảm": Sinh địa hoàng 12g, mộc thông 12g, cam thảo 12g, đăng tâm 4g, trúc diệp 4g. Cách dùng: các vị thuốc tán bột mịn trộn đều, đổ nước sắc lá tre vào nên uống nóng.
Tác dụng: Thanh tâm, lợi thủy chữa các chứng bệnh tâm kinh nhiệt thịnh, miệng khát, mặt đỏ, người nóng bứt rứt, mồm lưỡi lở, tiểu tiện ít đỏ, có lúc tiểu tiện đau.
Dẫn giải: Sinh địa hoàng có tác dụng thanh nhiệt lương huyết dưỡng âm là chủ dược; Mộc thông, trúc diệp thanh tâm giáng hỏa lợi tiểu; Cam thảo tiêu thanh nhiệt tả hỏa và điều hòa các vị thuốc.
Nếu suyển tiểu vàng người nóng do thận hỏa bốc lên… Phép trị: Tư âm giáng hỏa nên dùng bài: tri bá địa hoàng hoàn gia giảm: Sinh địa 8g, hoài sơn 12g, tri mẫu 8g, hoàng cầm 6g, đơn bì 8g, trạch tả 4g, phục linh 4g. Cách dùng: Sắc nước uống. Tác dụng: Tư âm giáng hỏa mạnh hơn, dùng trong những trường hợp hen suyễn kết hợp bệnh lao, sốt kéo dài, ra mồ hôi trộm.
Dẫn giải: Sinh địa, sơn thù bổ huyết sinh tinh và tráng thuỷ; Hoài sơn, phục linh kiện tỳ thấm thấp; Đơn bì, trạch tả thông huyết, lọc chất trệ ở thuỷ đạo; Tri mẫu, hoàng cầm thanh phế hỏa, giáng hỏa.
Lương y Phan Thị Thạnh, (Hội Đông y TP Vũng Tàu)
