Bát vị hoàn: Thục địa 400g, hoài sơn 200g, sơn thù 200g, mẫu đơn 150g, phục linh 150g, trạch tả 75g, nhục quế 50g, phụ tử 50g. Các vị đều bào chế rồi tán bột hòa với mật làm viên, to bằng hạt ngô mỗi lần uống 60 – 70g viên với nước muối loãng, uống trước bữa ăn.
Bài này bổ cả thủy và hỏa. Người ta sống bởi thủy hỏa. Thận là gốc của thủy hỏa. Bài thuốc có tác dụng bổ thận dương hay bổ thận hỏa, chuyên chữa chứng hỏa mệnh môn suy yếu, không sinh được tỳ thổ, đến nỗi người gày, khí kém, không thiết ăn uống, bụng hay đau, đại tiện lỏng, đái đêm…
Bài thuốc thường được dùng cho bệnh nhân trong các trạng thái nguy kịch, vong dương, mất nhiều dương khí sinh vã mồ hôi, chân tay lạnh, mạch nhanh nhỏ (trạng thái mất nước, hạ nhiệt, tụt huyết áp…) hoặc bệnh suy yếu của người già do dương khí kém cần bổ hỏa, tăng cường dương khí.
Khí làm nghẹt mũi không phân biệt được mùi. Nếu lại kèm đau họng, hỏa bốc lên đầu thì phải dùng bài lục vị thêm mạch môn, ngũ vị, ngưu tất.
Bồi dương sinh tân thang: Bài bát vị gia thêm phá cố, mạch môn, ngũ vị, tăng vị phục linh, hoài sơn và quế phụ để chữa chứng thổ (nôn) nhiều làm mất dương khí, tả (đi ngoài) làm mất âm huyết và cạn tân dịch nhưng chưa đến nỗi chân tay giá lạnh.
Nhị diệu địa hoàn hoàn: Bài Bát vị bớt nhục quế, gia thêm mao sơn truật, hoàng bá để chữa người bị chứng thấp nhiệt đi đái đục, mọc sang nhọt.
Tư âm bát vị hoàn: Bài bát vị gia thêm mạch môn, ngũ vị để bổ thận dương đồng thời bồi âm, lương phế.
Kim quỹ thận khí hoàn: Bài bát vị thêm sa tiền, ngưu tất dùng chữa người bị suy yếu cả 3 tạng thận, tỳ, phế, sinh chứng đau lưng, mỏi gối, tiểu tiện không lợi, bụng đầy trướng, chân tay phù nề, khó thở do đờm nhiều hoặc đàn bà đến kỳ sinh nở mà tiển tiện không thuận lợi.
Cố bản thập bổ hoàn: Bài bát vị gia thêm ngưu tất, đỗ trọng, ngũ vị, lộc nhung, các vị tán bột tẩm mật làm hoàn, uống lúc đói với nước muối loãng. Bài này để chữa người lớn trẻ em tạng thận và tạng tỳ suy kém đau lưng, đau xương, ăn uống chậm tiêu.
Gia giảm bát vị thang: Bài bát vị, bỏ phụ tử gia thêm ngưu tất, ngũ vị, mạch môn để chữa chứng thận yếu lâu ngày không nuôi được phế kim, sinh ra hư lao, ho lâu ngày không khỏi, người sốt, đờm đặc, đau xương, đau đầu, người gày, ngủ ít.
Bát vị Ngô thù hoàn: Bát vị gia thêm ngô thù (tẩm nước muối sao), phá cổ để chữa tạng thận hư yếu sinh đau ngăn ngắt ở ngực và cạnh sườn.
Thăng ma bát vị hoàn: Bài bát vị thêm thăng ma, mạch môn, ngũ vị để chữa chứng tà Tráng dương cố bản hoàn: Bài bát vị gia thêm lộc nhung, cao ban long, phá cổ, ngũ vị, kỷ tử, rau thai. Tất cả sấy khô tán bột hòa với cao ban long đun chảy với rượu làm hoàn, uống lúc đói với rượu hoặc nước sâm, chữa những người nguyên dương suy yếu.
Khu phong bát vị hoàn: Bài bát vị gia thêm ngưu tất, đỗ trọng, lộc nhung, kỷ tử, để chữa chứng trúng phong mà chân tay yếu mỏi hoặc cá chứng đau gân cốt.
GS.TSKH Hoàng Tuấn (nguyên Giám đốc Bệnh viện 19/8)
