U tụy bài tiết gastrin hay còn gọi là gastrinoma, hội chứng Zollinger Ellinger thường nằm ở thân và đuôi tụy. Khối u này tiết ra chất gastrin, chất này gây quá sản niêm mạc dạ dày, tăng tiết dạ dày, kích thích dạ dày sản xuất quá nhiều axit dẫn tới loét dạ dày, tá tràng. 75 bệnh nhân thường đến viện trong tình trạng loét dạ dày, tá tràng và tiêu chảy. Loét thường tiến triển, tái phát điều trị bằng các thuốc chống loét dạ dày không có kết quả.
Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể loét ngoài dạ dày như thực quản, ruột. Khối u cũng có thể ở các vị trí khác như nang lympho ruột, túi mật, gan, buồng trứng... Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng thường thấy ở lứa tuổi 50. Khoảng 50% các trường hợp u gastrin diễn tiến thành ác tính, có thể dẫn tới di căn gan, hạch... do vậy rất cần thiết phát hiện sớm, xác định vị trí, số lượng khối u để lựa chọn điều trị phù hợp.
Để xác định u tụy gastrin nội soi đường tiêu hóa trên giúp đánh giá tình trạng loét đường tiêu hóa, đồng thời giúp làm sinh thiết đánh giá bản chất của khối u. Tuy nhiên, để xác định chắc chắn u tụy bài tiết gastrin cần xét nghiệm máu, định lượng gastrin máu tăng và các xét nghiệm đánh giá sự tăng tiết axit dạ dày.
Cần chú ý: Các xét nghiệm đánh giá sự tiết axit dạ dày như: Xét nghiệm dịch vị cơ bản trên 100mmol H+/L, xét nghiệm tiết gastrin cơ bản trên 5 lần bình thường có giá trị gợi ý rất lớn, nghiệm pháp secretin có giá trị lớn giúp xác định chẩn đoán khi truyền 3 đơn vị secretin/kg/giờ thấy tăng axit và gastrin, trái với người bình thường hoặc do các loại bệnh lý khác thì có sự ức chế tiết axit và gastrin.
Ngoài ra, các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh khác như siêu âm ổ bụng, chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ, chụp nhấp nháy thụ thể somatostatin đánh dấu phóng xạ ... có giá trị để xác định chính xác vị trí khối u.
Đối với u tụy tăng tiết gastrin, điều trị phẫu thuật cắt bỏ khối u là biện pháp duy nhất giúp điều trị triệt để. Ngoài ra, tuỳ từng trường hợp cụ thể có thể áp dụng các phương pháp khác như điều trị hóa chất, tia xạ...
BS Tuấn Anh (Bệnh viện K)
