Dối trá với sức khỏe và văn hóa

Các nhà khoa học thế giới cho biết, sự thật và dối trá có thể gây ảnh hưởng đến bộ não và cuộc sống của con người mỗi ngày.

<p>Sự dối tr&aacute; l&agrave;m ảnh hưởng đến sức khỏe, g&acirc;y căng thẳng l&agrave;m tổn thương n&atilde;o, trong khi đ&oacute;, sự trung thực lại c&oacute; lợi cho sức khỏe, đưa đến nhiều hiệu ứng t&acirc;m l&yacute; t&iacute;ch cực, c&oacute; lợi cho cuộc sống con người một c&aacute;ch&nbsp; đ&aacute;ng ngạc nhi&ecirc;n.</p> <h2><strong>C&aacute;c loại h&igrave;nh dối tr&aacute; trong cuộc sống</strong></h2> <p>Theo Adam Dachis (2012), mỗi ng&agrave;y, ch&uacute;ng ta thực hiện một c&aacute;ch v&ocirc; thức h&agrave;ng trăm lần những h&agrave;nh vi giao tiếp ng&ocirc;n ngữ giống nhau, bất kể đ&oacute; l&agrave; n&oacute;i dối hay n&oacute;i thật. Sự dối tr&aacute; qua ng&ocirc;n ngữ l&agrave; phổ biến nhất.</p> <p>C&aacute;c chuy&ecirc;n gia về vấn đề lừa dối đ&atilde; cho biết trung b&igrave;nh mỗi người n&oacute;i dối ba lần trong ph&uacute;t đầu ti&ecirc;n gặp người lạ v&agrave; từ 10 đến 200 lần mỗi ng&agrave;y, nhưng lại dễ d&agrave;ng bỏ qua hậu quả. Những h&agrave;nh vi n&oacute;i dối tưởng như kh&ocirc;ng quan trọng đ&atilde; t&aacute;c động đến c&aacute;c mối quan hệ v&agrave; nhiều khi g&acirc;y ảnh hưởng xấu đến sự lựa chọn của mỗi con người.</p> <p>Song song với c&aacute;c h&igrave;nh thức dối tr&aacute; qua ng&ocirc;n ngữ l&agrave; dối tr&aacute; qua trang phục. Từ h&agrave;ng ng&agrave;n năm trước, luật ph&aacute;p La M&atilde; cổ đại đ&atilde; bao gồm cả những quy định về ăn mặc, cư xử được gọi chung l&agrave; &ldquo;hạn chế c&aacute; nh&acirc;n&rdquo;, sau n&agrave;y được chắt lọc qua nhiều thế kỷ trở th&agrave;nh những quy định về ăn mặc ph&ugrave; hợp với địa vị v&agrave; đẳng cấp được &aacute;p dụng phổ biến ở hầu hết c&aacute;c nước ch&acirc;u &Acirc;u.</p> <p>Trang phục x&atilde; hội trở th&agrave;nh một thứ t&iacute;n hiệu về quyền uy v&agrave; đẳng cấp, giống như qu&acirc;n h&agrave;m tr&ecirc;n vai &aacute;o sĩ quan qu&acirc;n đội hiện nay. Chẳng hạn như ở Anh, thời Phục Hưng chỉ c&oacute; tầng lớp qu&yacute; tộc mới được kho&aacute;c &aacute;o l&ocirc;ng th&uacute;, &aacute;o đ&iacute;nh c&aacute;c loại hạt cườm nhất định tr&ecirc;n cơ thể; tương tự, giai cấp thượng lưu phải ăn mặc sang trọng v&agrave; bắt mắt hơn qu&yacute; tộc, g&aacute;i l&agrave;ng chơi th&igrave; phải đội mũ tr&ugrave;m c&oacute; sọc như một dấu hiệu về sự nhơ nhuốc của nghề nghiệp v&agrave; phẩm c&aacute;ch; c&aacute;c t&iacute;n đồ dị gi&aacute;o đ&ocirc;i l&uacute;c cũng phải đeo những miếng băng gắn k&egrave;m c&aacute;c bộ g&otilde; nhằm ngụ &yacute; rằng họ c&oacute; thể bị, hoặc n&ecirc;n bị thi&ecirc;u sống.</p> <p>Thực tế đ&oacute; khiến người ta đ&atilde; phải lừa dối về th&acirc;n phận thấp h&egrave;n của m&igrave;nh, ăn mặc qu&aacute; đẳng cấp thực của m&igrave;nh, chẳng hạn như bước ra đường m&agrave; kh&ocirc;ng đội mũ sọc, kh&ocirc;ng mặc quần &aacute;o d&agrave;nh cho c&aacute;c đẳng cấp thấp theo quy định, chấp nhận bị phạt gậy hoặc c&aacute;c h&igrave;nh thức phạt kh&aacute;c khi bị ph&aacute;t hiện ra.</p> <p>Ng&agrave;y nay, quần &aacute;o kh&ocirc;ng được coi như t&iacute;n hiệu của đẳng cấp x&atilde; hội như thời Phục Hưng, nhưng vẫn l&agrave; một t&iacute;n hiệu kh&ocirc;ng th&agrave;nh văn về đẳng cấp văn h&oacute;a, x&atilde; hội của người mặc, gi&uacute;p cho người mặc ph&ocirc; trương c&aacute; t&iacute;nh, độ gi&agrave;u c&oacute;, đẳng cấp văn h&oacute;a cũng như sự th&agrave;nh đạt của m&igrave;nh. Quần &aacute;o tr&ecirc;n th&acirc;n thể con người thời nay vẫn tiếp tục ph&aacute;t ra những th&ocirc;ng tin v&agrave; t&iacute;n hiệu đến những người xung quanh về lối sống, th&aacute;i độ sống v&agrave; sự gi&agrave;u c&oacute; của người đang mặc n&oacute;.</p> <p>Nếu như sự giả dối trong ăn mặc thời Phục Hưng chỉ l&agrave; sự lừa dối về đẳng cấp x&atilde; hội, th&igrave; sự lừa dối trong ăn mặc thời nay lại l&agrave; sự lừa dối về đẳng cấp văn h&oacute;a v&agrave; kinh tế. Sự lừa dối đ&oacute; bao gồm việc mặc h&agrave;ng giả, h&agrave;ng nh&aacute;i. Việc mặc h&agrave;ng giả hay h&agrave;ng nh&aacute;i kh&ocirc;ng g&acirc;y ra những rủi ro lớn như mặc quần &aacute;o kh&ocirc;ng đ&uacute;ng đẳng cấp x&atilde; hội thời Phục Hưng.</p> <p>Những rủi ro xảy ra khi bị lộ chỉ l&agrave; những vấn đề li&ecirc;n quan đến dư luận x&atilde; hội. C&aacute;c nh&agrave; khoa học x&atilde; hội đ&atilde; đặt ra thuật ngữ &ldquo;sự tự biểu hiện&rdquo; để n&oacute;i về mối quan hệ giữa những thứ ch&uacute;ng ta kho&aacute;c l&ecirc;n m&igrave;nh với c&aacute;ch ch&uacute;ng ta h&agrave;nh xử. Nguy&ecirc;n l&yacute; cơ bản của &ldquo;sự tự biểu hiện&rdquo; ch&iacute;nh l&agrave;: D&ugrave; suy nghĩ thế n&agrave;o, ch&uacute;ng ta vẫn kh&ocirc;ng hiểu r&otilde; ch&iacute;nh m&igrave;nh, kh&ocirc;ng định h&igrave;nh r&otilde; ch&uacute;ng ta l&agrave; ai.</p> <p>Tr&aacute;i lại, ch&uacute;ng ta đang quan s&aacute;t bản th&acirc;n m&igrave;nh y như đang quan s&aacute;t v&agrave; ph&aacute;n x&eacute;t người kh&aacute;c - từ kinh nghiệm đ&oacute; ch&uacute;ng ta nghiệm ra m&igrave;nh l&agrave; ai v&agrave; c&aacute;c h&agrave;nh vi của m&igrave;nh &ldquo;tr&ocirc;ng như thế n&agrave;o?&rdquo; trong con mắt của x&atilde; hội. Vấn đề đặt ra l&agrave;, liệu việc mặc h&agrave;ng giả, h&agrave;ng nh&aacute;i c&oacute; phải l&agrave; thiếu trung thực hay kh&ocirc;ng? V&agrave; khi n&agrave;o th&igrave; những thứ h&agrave;ng giả, h&agrave;ng nh&aacute;i n&agrave;y sẽ g&acirc;y ảnh hưởng xấu m&agrave; ch&iacute;nh ch&uacute;ng ta cũng kh&ocirc;ng ngờ tới?</p> <h2><strong>N&oacute;i dối v&ocirc; hại cũng ảnh hưởng xấu đến sức khỏe</strong></h2> <div> <ul style="display: flex;"> <li style="display:none; width: 47%;margin-bottom: 7px;padding: 5px;border: 1px solid #ddd;text-align: justify;background: #f2f2f2;overflow: hidden;float: left;margin-right: 2%;box-sizing: border-box;"><a href="" rel="nofollow" style="overflow: hidden;" target="_blank"> <img src="" /> </a></li> <li style="display:none; width: 47%;margin-bottom: 7px;padding: 5px;border: 1px solid #ddd;text-align: justify;background: #f2f2f2;overflow: hidden;float: left;margin-right: 2%;box-sizing: border-box;"><a href="" rel="nofollow" style="overflow: hidden;" target="_blank"> <img src="" /> </a></li> </ul> </div> <p>Người ta đ&atilde; ph&acirc;n ra hai loại n&oacute;i dối: Nối dối trắng v&agrave; n&oacute;i dối đen. Người n&oacute;i dối trắng thường che đậy sự kh&ocirc;ng h&agrave;i l&ograve;ng của m&igrave;nh trước ứng xử hay sự phục vụ của người kh&aacute;c, như kh&aacute;ch mời dự tiệc hầu hết đều khen tiệc ngon, trong khi đ&oacute; tr&ecirc;n thực tế c&oacute; thể c&oacute; những điều họ kh&ocirc;ng thỏa m&atilde;n.</p> <p>Theo nh&agrave; t&acirc;m l&yacute; học Guy Winch, c&aacute;c nghi&ecirc;n cứu cho thấy 85% thực kh&aacute;ch trong c&aacute;c nh&agrave; h&agrave;ng thừa nhận đ&atilde; n&oacute;i dối khi họ kh&ocirc;ng thỏa m&atilde;n với c&aacute;c m&oacute;n ăn. Thế những điều th&uacute; vị l&agrave; những thực kh&aacute;ch n&oacute;i dối n&agrave;y lại c&oacute; khả năng để lại lời khuy&ecirc;n lớn hơn so với những người n&oacute;i toẹt ra sự kh&ocirc;ng h&agrave;i l&ograve;ng của m&igrave;nh.</p> <p>Trong một nghi&ecirc;n cứu kh&aacute;c, sinh vi&ecirc;n đại học được cung cấp một danh s&aacute;ch ngắn gồm c&aacute;c từ để tạo th&agrave;nh c&aacute;c c&acirc;u. Một số người tham gia nhận được danh s&aacute;ch c&aacute;c từ v&ocirc; nghĩa, trong khi những người kh&aacute;c lại nhận được c&aacute;c từ li&ecirc;n quan đến sự trung thực.</p> <p>Sau đ&oacute;, trợ l&yacute; nghi&ecirc;n cứu cố &yacute; để những người tham gia trong ph&ograve;ng trong khoảng 12 ph&uacute;t, chỉ ngồi đ&oacute; m&agrave; kh&ocirc;ng phải l&agrave;m g&igrave; cả, chỉ để l&agrave;m phiền họ. Khi người trợ l&yacute; trở lại ph&ograve;ng, c&ocirc; hỏi một số học sinh rằng họ cảm thấy thế n&agrave;o. Hầu hết đều trả lời l&agrave; &ldquo;Tốt&rdquo;. R&otilde; r&agrave;ng đ&oacute; l&agrave; một lời n&oacute;i dối v&igrave; thực tế họ đ&atilde; tỏ ra kh&oacute; chịu ra mặt khi bị bỏ quẳng cho ngồi kh&ocirc;ng hơn 10 ph&uacute;t.</p> <p>Ch&uacute;ng ta thường bỏ qua những lời &ldquo;n&oacute;i dối sạch&rdquo; bởi v&igrave; ch&uacute;ng dường như v&ocirc; hại. Tuy nhi&ecirc;n, những lời n&oacute;i dối v&ocirc; hại vẫn c&oacute; thể t&aacute;c động l&acirc;u d&agrave;i v&agrave; g&acirc;y ra những hệ luỵ ngay cả khi n&oacute; kh&ocirc;ng g&acirc;y ra hậu quả g&igrave;. V&igrave; theo c&aacute;c nh&agrave; khoa học, dối tr&aacute; đ&ograve;i hỏi rất nhiều nỗ lực. Khi n&oacute;i sự thật, ta chỉ cần nhớ những g&igrave; sẽ xảy ra. Nhưng khi n&oacute;i dối ta phải tốn năng lượng để xem x&eacute;t những g&igrave; đang cố gắng che giấu v&agrave; t&igrave;m ra một c&aacute;ch n&oacute;i dối thuyết phục nhất, kh&ocirc;ng bao giờ bị ph&aacute;t hiện.</p> <p>Ngay cả khi bạn giả vờ y&ecirc;u th&iacute;ch m&oacute;n ăn vợ bạn nấu, bạn cũng phải chịu rất nhiều &aacute;p lực tinh thần. Theo c&aacute;c nh&agrave; khoa học, sự căng thẳng t&acirc;m tr&iacute; l&agrave; một thực tế kh&oacute; chịu của cuộc sống. Việc n&oacute;i dối thường g&acirc;y ra căng thẳng v&agrave; lo &acirc;u. Sự căng thẳng kh&ocirc;ng phải l&uacute;c n&agrave;o cũng l&agrave; một dấu hiệu của n&oacute;i dối, n&oacute; thường nhưng đ&oacute; l&agrave; một đầu mối tốt để ph&aacute;t hiện ra n&oacute;i dối. C&aacute;c nh&agrave; khoa học Anita Kelly v&agrave; LiJuan Wang của Notre Dame đ&atilde; thực hiện một nghi&ecirc;n cứu về vấn đề n&agrave;y.</p> <p>Họ tuyển một nh&oacute;m 110 người từ 18 đến 71 tuổi v&agrave; tuy&ecirc;n bố rằng trong thời gian mười tuần, mỗi tuần một lần, những người tham gia nghi&ecirc;n cứu sẽ phải b&aacute;o c&aacute;o về số lần n&oacute;i dối trong tuần trước. Nhưng 110 người n&agrave;y lại bị chia l&agrave;m đ&ocirc;i. 55 người trong số họ được hướng dẫn r&otilde; r&agrave;ng về c&aacute;ch tr&aacute;nh n&oacute;i dối (họ c&oacute; thể tr&aacute;nh n&oacute;i sự thật, hoặc kh&ocirc;ng trả lời, kh&ocirc;ng bộc lộ t&igrave;nh cảm v&agrave; th&aacute;i độ). Nh&oacute;m kia kh&ocirc;ng được hướng dẫn, chỉ tự gi&aacute;c cho biết họ đ&atilde; n&oacute;i dối bao nhi&ecirc;u lần trong tuần trước.</p> <p>Kết quả l&agrave; mọi người n&oacute;i dối &iacute;t hơn. Nhưng nh&oacute;m người đ&atilde; nhận được lời khuy&ecirc;n về việc l&agrave;m thế n&agrave;o để tr&aacute;nh n&oacute;i dối đ&atilde; b&aacute;o c&aacute;o cho thấy việc &iacute;t n&oacute;i dối đ&atilde; cải thiện sức khỏe v&agrave; c&aacute;c mối quan hệ của họ, &iacute;t bị kh&oacute; ngủ v&agrave; căng thẳng như trước đ&oacute;, &iacute;t đau đầu hơn v&agrave; &iacute;t đau họng hơn.</p> <h2><strong>C&oacute; chế ngự được th&oacute;i quen n&oacute;i dối kh&ocirc;ng?</strong></h2> <p>Anita Kelly, một gi&aacute;o sư t&acirc;m l&yacute; tại Đại học Notre Dame ở Indiana, đ&atilde; trải qua 10 tuần theo d&otilde;i sức khỏe của 110 người lớn. C&ocirc; y&ecirc;u cầu một nửa trong số họ ngừng n&oacute;i dối trong suốt thời gian nghi&ecirc;n cứu - điều đ&oacute; c&oacute; nghĩa l&agrave; kh&ocirc;ng c&oacute; th&ocirc;ng tin sai v&agrave; tuy&ecirc;n bố sai, mặc d&ugrave; người tham gia vẫn c&oacute; thể bỏ qua sự thật, giữ b&iacute; mật v&agrave; n&eacute; tr&aacute;nh những c&acirc;u hỏi m&agrave; họ kh&ocirc;ng muốn trả lời.</p> <p>Những người kh&aacute;c kh&ocirc;ng được đưa ra bất kỳ hướng dẫn cụ thể về n&oacute;i dối, mặc d&ugrave; họ biết họ sẽ b&aacute;o c&aacute;o số lượng fibs họ n&oacute;i mỗi tuần. Ngo&agrave;i việc tham gia kiểm tra ph&aacute;t hiện n&oacute;i dối h&agrave;ng tuần, những người tham gia đ&atilde; điền v&agrave;o bảng c&acirc;u hỏi về sức khỏe thể chất v&agrave; tinh thần của họ, cũng như chất lượng mối quan hệ của họ.</p> <p>Kết quả cả hai nh&oacute;m đều n&oacute;i dối &iacute;t hơn, nhưng những người được hướng dẫn để n&oacute;i sự thật gặt h&aacute;i nhiều cải thiện sức khỏe hơn. Kelly n&oacute;i: &ldquo;Ch&uacute;ng t&ocirc;i đ&atilde; thiết lập rất r&otilde; r&agrave;ng rằng cố t&igrave;nh kh&ocirc;ng n&oacute;i dối khiến mọi người n&oacute;i dối &iacute;t hơn&rdquo;. &ldquo;Khi họ n&oacute;i dối nhiều hơn, sức khỏe của họ giảm xuống. V&agrave; khi họ n&oacute;i sự thật, n&oacute; đ&atilde; được cải thiện&rdquo;.</p> <p>Trong thực tế, n&oacute;i với ba &iacute;t trẻ vị th&agrave;nh ni&ecirc;n nằm một tuần dịch cho bốn khiếu nại sức khỏe t&acirc;m thần &iacute;t hơn, v&agrave; ba khiếu nại vật l&yacute; &iacute;t hơn. (Những người trong nh&oacute;m kiểm so&aacute;t người độc lập n&oacute;i với &iacute;t lời n&oacute;i dối đ&atilde; đăng nhập &iacute;t hơn hai khiếu nại về sức khỏe mỗi tuần.) Kelly suy đo&aacute;n đ&oacute; l&agrave; bởi v&igrave; n&oacute;i sự thật cải thiện mối quan hệ, như những người tham gia nghi&ecirc;n cứu cho biết. V&agrave; nghi&ecirc;n cứu từ l&acirc;u đ&atilde; chỉ ra rằng những người c&oacute; mối quan hệ tốt c&oacute; sức khỏe thể chất v&agrave; tinh thần tốt hơn.</p> <p>Gi&aacute;o sư Baba Shiv (Đại học Stanfort, Hoa Kỳ) đ&atilde; kiểm chứng giả thuyết cho rằng con người sẽ sa v&agrave;o c&aacute;m dỗ thường xuy&ecirc;n hơn nếu phần n&atilde;o bộ quyết định&nbsp; tư duy c&oacute; &yacute; thức của họ phải l&agrave;m việc qu&aacute; mức. C&aacute;c học giả đ&atilde; tiến h&agrave;nh th&iacute; nghiệm để chứng minh rằng khi khả năng lập luận c&oacute; &yacute; thức của ta đang hoạt động th&igrave; hệ suy nghĩ bốc đồng sẽ tiến tới kiểm so&aacute;t h&agrave;nh vi.</p> <p>Thế nhưng cơ chế tương t&aacute;c giữa khả năng suy luận v&agrave; ham muốn của con người c&ograve;n phức tạp hơn rất nhiều, nếu đề cập đến kh&aacute;i niệm &ldquo;vắt kiệt bản ng&atilde;&rdquo; do Gi&aacute;o sư&nbsp; Roy Baumeister (Đại học bang Florida) khởi xướng.</p> <p>Triết l&yacute; cơ bản đằng sau cụm từ &ldquo;vắt kiệt bản ng&atilde;&rdquo; ch&iacute;nh l&agrave; việc chống lại c&aacute;m dỗ đ&ograve;i hỏi rất nhiều c&ocirc;ng sức v&agrave; nghị lực. Để hiểu r&otilde; hơn về kh&aacute;i niệm &ldquo;vắt kiệt bản ng&atilde;&rdquo; c&oacute; thể h&igrave;nh dung về việc ch&uacute;ng ta đang cố gắng tiết chế ăn uống để giảm c&acirc;n, nhưng đến một ng&agrave;y kia ta chợt thấy một miếng pho-m&aacute;t hay miếng gi&ograve; thơm phức ngay trước mặt, ta cố kiềm chế bằng mọi c&aacute;ch, giống như vắt kiệt bản ng&atilde;, để ki&ecirc;n quyết kh&ocirc;ng ăn.</p> <p>Khi kiềm chế c&aacute;c nhu cầu ăn uống, ta phải hao tốn nhiều nghị lực để n&oacute;i &ldquo;Kh&ocirc;ng&rdquo; với những c&aacute;m dỗ trong một thời gian d&agrave;i. Nhưng đến một khoảnh khắc, khả năng kh&aacute;ng cự của ta sẽ suy giảm dần cho đến khi ta tặc lưỡi đầu h&agrave;ng v&ocirc; điều kiện. Th&oacute;i quen n&oacute;i dối cũng kh&oacute; chế ngự như vậy.</p> <p><em><sup>1</sup></em><em>Dan Ariely - Bản chất của dối tr&aacute; - NXB Lao động, H&agrave; Nội, 2014, trang 134 -135.</em></p> <p><strong>Đạo diễn Đỗ Minh Tuấn</strong></p> <div> <div> <div>&nbsp;</div> </div> </div>

Theo suckhoedoisong.vn
Khách hàng cũng sẽ được thử tay lái với mẫu xe ô tô điện thông minh đầu tiên của Việt Nam – VinFast VF e34.

Vinhomes và VinFast tổ chức sự kiện trải nghiệm bộ đôi “Nhà xanh - Xe điện” tại Hà Nội và TPHCM

Nhằm tri ân cư dân và khách hàng, đồng thời mong muốn lan toả mạnh mẽ xu hướng sống xanh và thông minh, Vinhomes sẽ phối hợp với VinFast tổ chức sự kiện “Nhà xanh xe điện – Mở lối tương lai” tại hai đô thị Vinhomes Ocean Park (Gia Lâm) và Vinhomes Smart City (Nam Từ Liêm) trong hai ngày 23, 24/7 và Vinhomes Grand Park (TPHCM) trong hai ngày 30, 31/7. Khách hàng tham dự sự kiện sẽ được mục sở thị và lái thử bộ đôi ô tô điện thông minh VinFast VF 8 và VinFast e34.
"Bùng nổ" thương mại điện tử ở nông thôn

"Bùng nổ" thương mại điện tử ở nông thôn

Báo cáo nghiên cứu vừa công bố của J&T Express cho thấy, thói quen mua sắm trực tuyến của người Việt phát triển mạnh mẽ trong dịch và duy trì khá bền vững sau đó. Đáng chú ý, nhu cầu mua sắm trên các sàn thương mại điện tử không chỉ ở các thành phố lớn mà đang "bùng nổ" ở nông thôn.
back to top