Trong đời sống Nước ép củ dền thường được dùng cho nhiều mục đích, từ việc kích thích tăng khả năng tập luyện cho đến hỗ trợ sức khỏe cho gan và mắt. Một chiết xuất từ củ dền, khoa học gọi là betaine, được sử dụng để tối đa hóa quá trình khử độc gan, tăng cường sản xuất các hormone trong cơ thể, thúc đẩy cảm giác thoải mái và thư giãn đồng thời loại bỏ homocysteine thừa trong nước tiểu và máu (Homocysteine có liên quan đến nguy cơ cao mắc bệnh tim).
Củ dền chứa một nguồn folate dồi dào và có lượng sắt, kali, vitamin C, ma-giê, mangan, kali, bioflavonoid, beta-carotene và chất xơ. Nhờ đặc điểm đặc trưng là sắc tố đỏ tươi mà đôi khi củ dền còn được sử dụng làm thuốc nhuộm.
Nói chung, việc hấp thụ củ dền an toàn và không có tác dụng phụ lớn. Tuy nhiên, đối với những người có một số tình trạng sức khỏe hoặc vấn đề di truyền, ăn củ dền có thể gây ra một số phản ứng phụ từ nhẹ đến trung bình.
Nước tiểu màu hồng
Khoảng 10-14% người ăn củ dền khi đi tiểu sẽ thấy nước tiểu có màu hồng hoặc màu đỏ. Nước tiểu pha màu này có vẻ đáng báo động vì chúng trông giống như nước tiểu có đầy máu và có thể kèm theo nhiễm trùng đường tiểu. Tình trạng này phổ biến tới mức có một thuật ngữ y khoa gọi là beeturia (nước tiểu có màu hồng khi ăn nhiều củ dền đỏ).
Có giả thuyết cho rằng beeturia đôi khi được gây ra bởi một gien hoặc một tập hợp các gien lặn. Nó cũng liên quan đến tình trạng thiếu hụt sắt trong cơ thể. Beeturia có thể xuất hiện và biến mất phụ thuộc vào số lượng sắc tố trong củ dền ăn vào hoặc phụ thuộc vào dạng mà chúng được tiêu thụ cũng như lượng chất sắt cần thiết cho cơ thể.
Ảnh hưởng đường ruột
Beeturia đôi khi cũng ảnh hưởng đến chuyển động ruột của bạn. Sắc tố màu đỏ trong củ dền có thể làm cho phân của bạn trở nên đen lại. Thậm chí, đôi khi bạn còn chứng kiến các vệt màu đỏ đáng ngờ khi bạn đi cầu hoặc nhìn thấy những vệt tương tự như vệt do bệnh trĩ hoặc vết nứt hậu môn.
Sỏi thận
Củ dền khá giàu a-xít oxalic. A-xít oxalic, hay oxalat, có thể gây cản trở việc hấp thu một số chất dinh dưỡng nhất định như can-xi. Một số bác sĩ tin rằng có một mối liên quan giữa việc tiêu thụ các thực phẩm có oxalat cao và sự hình thành sỏi thận dạng can-xi oxalat. Tuy nhiên, tờ New York Times cho rằng những người bị bệnh thận không nên loại bỏ các thực phẩm có oxalat cao trong chế độ ăn uống mà không có một khuyến cáo cụ thể từ bác sĩ.
Có thể gây sỏi mật
Mặc dù không liên quan đến sỏi thận, nhưng sỏi mật cũng được hình thành từ các tinh thể a-xít oxalic. Do đó bác sĩ có thể khuyên bạn tránh ăn các thức ăn có nhiều chất oxalat như củ dền nếu bạn dễ bị sỏi mật. Một lần nữa, nếu không có khuyến cáo cụ thể từ bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng, bạn không nên loại bỏ củ dền hoặc các thực phẩm có oxalat cao khác.
Tích sắt quá mức
Người bị bệnh thừa sắt (hemochromatosis) hoặc bệnh Wilson nên tránh tiêu thụ củ dền quá mức do khả năng tích tụ sắt và đồng. Bệnh thừa sắt là một dạng bệnh quá tải sắt, trong khi bệnh Wilson là một rối loạn làm cho cơ thể người không thải được lượng đồng quá mức.
Có thể gây buồn nôn
Betaine thường có các phản ứng phụ nhẹ bao gồm buồn nôn, khó tiêu và tiêu chảy. Tuy nhiên, những người bị bệnh thận nên tránh betaine vì nó có thể làm tăng mức cholesterol toàn phần khi dùng cùng với a-xít folic và vitamin B6. Người ta thường khuyên dùng betaine kết hợp với những vitamin này cũng như vitamin B12. Những người béo phì hoặc thừa cân cũng cần phải đi khám bác sĩ trước khi dùng betaine, vì nó có thể làm tăng nồng độ cholesterol. Những người bị bệnh thận cần thảo luận về việc dùng betaine với chuyên gia chăm sóc sức khỏe.
Thận trọng với phụ nữ mang thai
Theo Mayo Clinic, phụ nữ mang thai nên tiếp cận betaine với sự thận trọng, vì hiện vẫn còn thiếu những thông tin an toàn về việc sử dụng củ dền thường xuyên ở phụ nữ mang thai.
Việc sử dụng củ dền để bổ sung dưỡng chất cho cơ thể là điều hoàn toàn cần thiết, tuy nhiên, bạn cần phải cân nhắc sử dụng cho hợp lý để tránh được các tác dụng phụ kể trên.
Hoàng Bách (tổng hợp)
