Đột ngột mất ý thức và hôn mê
Đầu giờ sáng ngày 17/2, khi đang đi tham quan Hà Nội, ông O.O (67 tuổi, du khách Nhật Bản) đột ngột bị mất ý thức và hôn mê. Ông được chuyển đi cấp cứu tại BV Việt – Pháp với chẩn đoán ban đầu nghi là tai biến mạch máu não. Tuy nhiên, trên phim chụp cắt lớp vi tính sọ não và hệ mạch máu vùng nền cổ thấy có hình ảnh nghi lóc động mạch chủ. Thăm khám hệ mạch ngoại vi thấy không bắt được mạch và thiếu máu rõ ở tay và chân phải.
Xác định là biến cố tim mạch phức tạp, lập tức, các bác sĩ BV Việt Pháp đã hội chẩn trực tuyến với PGS.TS Nguyễn Hữu Ước, Trưởng khoa Phẫu thuật Tim mạch và Lồng ngực, BV Việt Đức và xác định bệnh nhân bị lóc ĐMC loại A thể phức tạp (lóc lên mạch máu nuôi não và tay phải, lóc vào mạch nuôi chân phải gây thiếu máu chi rất nặng), suy hô hấp phải thở máy, suy tuần hoàn khá nặng phải dùng thuốc trợ tim liều cao, với nguy cơ chắc chắn tử vong ngay nếu không được phẫu thuật kịp thời.
BV Việt Pháp đã chuyển cấp cứu bệnh nhân tới BV Việt Đức. Sau hơn 10 giờ phẫu thuật cam go, căng thẳng với hầu hết các kĩ thuật khó và phức tạp nhất của phẫu thuật tim hở đã được áp dụng, ca mổ đã thành công.
PGS.TS Nguyễn Hữu Ước, trưởng kíp mổ cho biết, việc phẫu thuật rất phức tạp, nhưng khoảng thời gian hồi sức sau mổ còn rất nặng nề. Nhưng với nhiều phương tiện hồi sức hiện đại, tình trạng bệnh nhân đã cải thiện dần qua từng ngày. Đến ngày 4/3, tri giác bệnh nhân đã cải thiện, có thể nhận biết người thân, chức năng thận đã phục hồi, chân phải được bảo tồn với chức năng cải thiện tốt, đã được ngừng thở máy hỗ trợ, rút ống nội khí quản. Nếu không có các biến chứng nhiễm trùng hoặc suy tạng khác, thì bệnh nhân có thể được ra viện trong 2 – 3 tuần nữa.
Theo PGS. TS Nguyễn Hữu Ước, lóc ĐMC type A cấp tính là biến chứng tim mạch rất nặng, đe dọa tính mạng. Biểu hiện bệnh nhân bị đau ngực dữ dội, như dao đâm và có thể ngất, tai biến mạch máu não, liệt hai chi dưới, ngừng tim... Bệnh nhân lóc ĐMC type A gần như chắc chắn sẽ tử vong nếu như không được phẫu thuật kịp thời.
Nguyên nhân tử vong chính là vỡ ĐMC vào màng tim gây ép làm ngừng tim, lóc tách vào lỗ các động mạch vành làm tắc động mạch vành, hở van ĐMC gây suy tim cấp hoặc tắc các mạch máu não gây đột quỵ. Do vậy, lóc tách ĐMC type A cấp tính là một cấp cứu trong phẫu thuật tim mạch. Nếu tăng thêm 1 giờ chờ đợi, bệnh nhân sẽ tăng thêm 1% nguy cơ tử vong. Khoảng 50% bệnh nhân tử vong trong 48 giờ đầu, 75% trong tuần đầu và tới 90% trong tháng đầu. Lóc tách ĐMC type A vỡ vào màng tim gây ép tim cấp tử vong gần như 100%.
Kiểm soát huyết áp, cẩn thận thời tiết trở lạnh
PGS.TS Nguyễn Hữu Ước phân tích, lóc ĐMC cấp tính thường xảy ra khi thời tiết đang ấm trở lạnh. Nguyên nhân và cơ chế sinh bệnh là do giãn ĐMC hoặc tăng huyết áp gây rạn nứt nội mạc lòng mạch, sau đó máu sẽ thấm qua vết nứt. Dưới tác dụng của áp lực tuần hoàn theo nhịp đập, dòng máu thấm vào sẽ tách rời các lớp của thành ĐMC. Một số ít trường hợp còn lại liên quan với các yếu tố làm yếu thành mạch, dễ gây nên tách thành ĐMC như: hội chứng Marfan (biến dị nhiễm sắc thể làm thay đổi tổng hợp polypeptide).
Các yếu tố nguy cơ hay gặp của tách thành ĐMC gồm: tăng áp lực lên thành ĐMC (tăng huyết áp, giãn ĐMC, van ĐMC một hoặc hai lá, hẹp eo ĐMC, thiểu sản quai ĐMC, do thủ thuật, phẫu thuật với ĐMC: dụng cụ thông tim, bóng ĐMC, vị trí phẫu thuật tim (đặt canuyl, kẹp ĐMC, nối mảnh ghép…) và giảm sức chịu tải của ĐMC (tuổi già, thoái hóa lớp giữa, hội chứng Marfan, Noonan, Turner, viêm động mạch tế bào khổng lồ, thai nghén…).
Trong số các yếu tố nói trên thì xơ vữa động mạch do tuổi cao và tăng huyết áp sẽ làm bùng phát lóc tách bất cứ lúc nào nếu không được điều trị. Vì vậy cần kiểm soát tốt hai yếu tố nguy cơ thường gặp nhất này. Thai nghén làm tăng nguy cơ của phình tách ĐMC: 50% biến cố xảy ra ở tuổi < 40, trong 3 tháng cuối hoặc giai đoạn sau đẻ. Nguy cơ càng cao ở phụ nữ có hội chứng Marfan và giãn gốc ĐMC từ trước.
Bệnh có triệu chứng đau ngực; sốc mất máu khi thành mạch vỡ (biểu hiện: liệt nửa người, hôn mê, thiếu máu cấp tính chi); thiếu máu các tạng trong ổ bụng gây trướng bụng cấp tính - biểu hiện này rất nguy hiểm do tình trạng hoại tử ruột thường dẫn đến tử vong. Phẫu thuật điều trị trị lóc động mạch chủ type A cấp tính rất phức tạp, kéo dài vì phải xử lý nhiều thương tổn nguy hiểm phối hợp.
Dự phòng và ngăn ngừa lóc động mạch chủ typ A cần đặc biệt chú trọng kiểm soát và điều trị bệnh tăng huyết áp - nguy cơ tiềm ẩn của nhiều bệnh tim mạch nguy hiểm” - PGS.TS Nguyễn Hữu Ước
