Kinh nguyệt đến trước kỳ - kinh trồi. Chứng này thuộc thực nhiệt, phần nhiều do gan nóng tỳ nhiệt không thống được huyết. Triệu chứng: Lượng kinh nhiều, màu đỏ tía, thích ăn các thức ăn mát lạnh, không ưa nóng, lưỡi màu sẩm, mạch sác. Điều trị: Lương huyết cố kinh. Bài thuốc Tiên kỳ thang gồm sinh địa 8g, đương quy 8g, bạch thược 8g, hoàng bá 6g, tri mẫu 6g, ngải diệp 6g, hương phụ 8g, chích thảo 4g, hoàng cầm 6g, hoàng liên 4g, xuyên khung 4g, a giao châu 8g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn 15 phút.
Nếu do âm hư sinh nội nhiệt huyết nhiệt thuộc thể hư chứng. Triệu chứng, lượng kinh ít, nhỏ xuống từng giọt, màu huyết nhợt, khí hư ra nhiều, mỏi lưng, đầu choáng váng, lòng bàn tay bàn chân nóng. Điều trị: Tư âm giáng hỏa lương huyết. Bài thuốc Lục vị địa hoàng hoàn gia tri mẫu 12g, hoàng bá 12g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày uống trước khi ăn 15 phút.
Kinh nguyệt đến sau kỳ - chậm kinh. Chứng này thường do âm hư huyết kém, hoặc dương hư hàn tích lại ở trong gây nên. Triệu chứng, lượng kinh ra ít mà loãng, màu kinh nhợt, sắc mặt xanh nhợt không tươi, đầu choáng váng, mắt hoa, mạch tế sác. Điều trị, tư âm, tiềm dương, bổ huyết. Bài thuốc Nhân sâm dưỡng vinh thang gồm nhân sâm 16g, bạch truật 20g, bạch linh 12g, chích cam thảo 8g, ngũ vị tử 8g, trần bì 6g, đương quy 8g, bạch thược 12g, thục địa 16g, hoàng kỳ 12g, viễn chí 8g, nhục quế 6g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn 15 phút.
Nếu do dương hư. Bệnh nhân luôn sợ lạnh tay chân lạnh, bụng dưới đau xoắn không thư thái. Điều trị, tiềm dương bổ khí ôn trung tán hàn. Bài thuốc Tứ vật thang gồm thục địa 12g, đương quy 8g, xuyên khung 6g, bạch thược 8g, gia quế chi 8g, phụ tử (chế) 6g, bạch truật 12g, sa nhân 8g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn 15 phút.
Nếu do can khí uất làm ứ huyết làm kỳ kinh đến chậm. Điều trị, thư can lý khí hành huyết. Bài thuốc Tiêu giao tán hoặc bài Đào hồng tứ vật thang gia vị để điều trị.
TTND.BSCC Nguyễn Xuân Hướng (nguyên Chủ tịch T.Ư Hội Đông y Việt Nam)
