Như chúng ta đã biết, con người cần thực phẩm để tồn tại và phát triển. Mỗi cá thể lại có nhu cầu về các chất dinh dưỡng khác nhau, phụ thuộc vào tuổi, giới tính, mức độ lao động nặng hay nhẹ, trọng lượng của cơ thể. Nhu cầu về các chất dinh dưỡng khá đa dạng và khác nhau như thế nên trong tự nhiên không có một loại thực phẩm đơn lẻ nào lại đáp ứng được tất cả các nhu cầu đó của con người, chỉ trừ có sữa mẹ dành cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ trong giai đoạn dưới 6 tháng tuổi. Mỗi loại thực phẩm chỉ chứa một số thành phần dinh dưỡng nhất định với tỷ lệ và hàm lượng khác nhau.
Hãy so sánh hàm lượng một số chất dinh dưỡng có trong 100g của 3 loại thực phẩm sau đây: Hạt vừng, là loại thực phẩm khá thông dụng, với 2 loại thực phẩm là hạt chia và quả việt quất, mà nhiều khi người ta quảng cáo nó như những loại “siêu thực phẩm”:
| Thành phần (có trong 100 gam thực phẩm ăn được) |
ĐVT |
Hạt Vừng (*) |
Hạt Chia (**) (Chia Seed) |
Việt quất (***) |
| Năng lượng |
kcal |
582.00 |
486.00 |
44.00 |
| Protein |
g |
20.10 |
16.50 |
0.70 |
| Fat |
g |
46.40 |
30.70 |
0.50 |
| Carbohydrate |
g |
21.10 |
42.10 |
11.50 |
| Fiber |
g |
3.50 |
34.40 |
87.10 |
| Vitamin C |
mg |
- |
1.60 |
44.00 |
| Thiamine (B1) |
mg |
0.79 |
0.62 |
0.03 |
| Riboflavin (B2) |
mg |
0.25 |
0.17 |
0.03 |
| Niacin (B3) |
mg |
4.52 |
8.83 |
0.58 |
| Folate (B9) |
µg |
97.00 |
49.00 |
6.00 |
| Vitamin A-RAE |
µg |
1.00 |
54.00 |
1.08 |
| Vitamin E |
mg |
0.25 |
0.50 |
- |
Chúng ta thấy rằng mỗi loại thực phẩm đều có những ưu điểm khác nhau, ví dụ hạt chia hay quả việt quất có hàm lượng chất xơ (Fiber) khá cao, nhưng hạt vừng lại có hàm lượng vitamin B2 (Riboflavin) rất cao, khi vào cơ thể, vitamin B2 được biến đổi thành các dạng co-enzym hoạt động cần cho sự hô hấp của mô và sự hoạt hóa vitamin B6 (vì khi thiếu hụt vitamin B6 có thể dẫn đến thiếu máu nguyên bào sắt, viêm dây thần kinh ngoại vi, viêm da tăng bã nhờn, khô nứt môi...), liên quan đến sự toàn vẹn của hồng cầu...Khi cơ thể bị thiếu vitamin B2 sẽ gây nên hiện tượng sần rám da, chốc mép, khô nứt môi, viêm lưỡi và viêm miệng. Có thể có những triệu chứng về mắt như ngứa và rát bỏng, sợ ánh sáng và rối loạn phân bố mạch ở giác mạc. Đặc biệt là hàm lượng vitamin B9 (Folate) trong hạt vừng rất cao (97µg), cao gấp đôi so với hàm lượng vitamin B9 có trong hạt chia (49µg) và cao gấp 16 lần so với quả việt quất (6µg). Công dụng của vitamin B9 đối với cơ thể cũng đã được các nhà khoa học chứng minh là rất quan trọng bảo đảm cho sự phát triển bình thường và khỏe mạnh của thai nhi, ngoài ra nó còn làm giảm nguy cơ mắc ung thư cũng như góp phần làm cho hệ xương được chắc, khỏe.
Như vậy, dù là hạt chia, hay quả việt quất thì cũng là một loại thực phẩm tự nhiên, có chứa một số thành phần dinh dưỡng nhất định với tỷ lệ và hàm lượng khác nhau. Nhưng chắc chắn nó không phải là một loại “siêu thực phẩm” có thể thay thế cho tất cả các loại thực phẩm khác, và nó cũng không chứa đầy đủ mọi thành phần dinh dưỡng cần thiết cho nhu cầu của con người. Và những cụm từ như “siêu thực phẩm” thường được các nhà kinh doanh, sản xuất sử dụng để quảng cáo cho các sản phẩm của họ.
BS. Trịnh Hồng Sơn (Viện Dinh dưỡng QG)
