Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi): Đề xuất thí điểm trợ cấp trẻ em dưới 6 tuổi

Những công nhân tham gia bảo hiểm xã hội sẽ được hưởng trợ cấp nuôi con nhỏ dưới 6 tuổi.

Nhiều sửa đổi “sát sườn” với người dân

Trong dự thảo mới nhất gửi Bộ Tư pháp, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) tiếp tục cho rằng quy định về điều kiện hưởng lương hưu và nhận bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần còn bất cập. Với nhận định hệ thống BHXH về cơ bản còn thiết kế đơn tầng, kết nối giữa chính sách BHXH với các chính sách xã hội khác chưa đồng bộ; còn bỏ sót một số nhóm đối tượng... Bộ LĐ-TB&XH đề xuất thiết kế hệ thống BHXH đa tầng có bổ sung quy định về trợ cấp hưu trí xã hội đối với người cao tuổi không có lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hằng tháng; có lộ trình điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Ngoài ra, Bộ đưa bổ sung thêm các đối tượng: chủ hộ kinh doanh cá thể; người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương vào tham gia BHXH bắt buộc.

Đặc biệt, Bộ cũng đề xuất sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo hướng giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm. Mục đích là tạo điều kiện cho người lao động cao tuổi, có số năm tham gia BHXH thấp được tiếp cận và thụ hưởng quyền lợi BHXH.

Ngoài ra, dự thảo cũng đề xuất tăng mức hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước nhằm tăng tính hấp dẫn, thu hút người tham gia BHXH tự nguyện. Cụ thể, tăng mức hỗ trợ bằng 30% mức đóng BHXH tự nguyện tính trên thu nhập tháng bằng mức chuẩn nghèo khu vực nông thôn (hiện hành là 10%).

Một điểm mới bổ sung trong dự thảo lần này là Bộ LĐ-TB&XH đề xuất Chính phủ nghiên cứu thực hiện thí điểm chế độ trợ cấp trẻ em. Theo đó, người tham gia BHXH bắt buộc mà có con dưới 6 tuổi thì được hưởng trợ cấp hằng tháng tính trên mỗi con cho đến khi con đủ 6 tuổi.

Một điểm sửa đổi nữa thu hút nhiều sự quan tâm của dư luận đó là điều chỉnh quy định điều kiện hưởng BHXH một lần. Theo dự thảo mới này, nếu người lao động chưa đến tuổi nghỉ hưu mà sau một năm không tham gia BHXH đề nghị hưởng BHXH một lần thì mức hưởng cho mỗi năm đóng bằng 1 lần mức tiền lương bình quân tháng đã đóng BHXH (thay vì 1,5 lần như hiện nay).

Trường hợp người lao động đến tuổi nghỉ hưu nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu hằng tháng hoặc người lao động mắc bệnh hiểm nghèo, hoặc ra nước ngoài để định cư hợp pháp thì mức hưởng cho mỗi năm đóng bằng 2 lần mức tiền lương bình quân tháng đã đóng BHXH.

Các mức trên áp dụng đối với thời gian đóng từ năm 2014 trở đi; còn thời gian đóng trước năm 2014 thì vẫn giữ như hiện hành là một năm đóng được hưởng 1,5 lần mức bình quân tiền lương tháng đã đóng BHXH.

Dự thảo cũng quy định tham gia BHXH bắt buộc đối với người lao động làm việc không trọn thời gian; bổ sung quy định việc tham gia BHXH bắt buộc đối với trường hợp công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã đồng thời là người giao kết HĐLĐ.

Thu hẹp khoảng cách chênh lệch lương hưu

Đánh giá về tác động của các chính sách đề xuất trong dự thảo hoàn thiện lần này, Bộ LĐ-TB&XH tính toán sẽ phát sinh tăng chi ngân sách Nhà nước mỗi năm bình quân khoảng 7.074 tỷ đồng. Như vậy, giai đoạn 2024 - 2030 sẽ tăng chi ngân sách 49.521 tỷ đồng. Tuy nhiên, với những đổi mới trong dự thảo lần này, đối tượng tham gia mở rộng sẽ làm tăng nguồn thu cho Quỹ Bảo hiểm xã hội cũng như làm tăng nguồn chi từ Quỹ trong cả ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Với người sử dụng lao động, việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc sẽ làm tăng chi phí tham gia BHXH. Tuy nhiên, lượng đối tượng thuộc diện mở rộng này ở mỗi đơn vị là không nhiều nên chi phí tăng thêm là không đáng kể; nhưng giảm chi phí phải trả cho các rủi ro mà người lao động của mình gặp phải vì có sự hỗ trợ chi trả từ quỹ BHXH.

Theo quy định tại khoản 5 Điều 5 Nghị định số 20 thì người từ đủ 80 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng thì được trợ cấp với mức hưởng 360.000đ/tháng kể từ ngày 1/7/2021. Đối với người thuộc diện hộ nghèo, hộ cận nghèo đang sống tại địa bàn các xã, thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đặc biệt khó khăn… độ tuổi hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng giảm xuống còn 75.

Nhận định về những điều chỉnh của dự thảo Luật lần này, Bộ LĐ-TB&XH cho rằng, việc đăng ký tham gia BHXH đầy đủ cho người lao động giúp tăng cường quan hệ lao động hài hòa, giúp doanh nghiệp phát triển ổn định và bền vững. Với người lao động, chính sách sẽ giúp họ được bảo vệ tốt hơn trước những rủi ro trong quá trình lao động, cũng như hướng tới tuổi già có lương hưu. Việc bổ sung chế độ trợ cấp trẻ em có thể giúp người lao động giảm bớt khó khăn trước mắt, giữ chân họ ở lại hệ thống thay vì hưởng BHXH một lần.

Dự thảo cũng bổ sung quy định điều chỉnh lương hưu có quan tâm đối với nhóm đối tượng có mức lương hưu thấp và thu hẹp khoảng cách chênh lệch lương hưu; sửa đổi quy định về điều kiện thời gian tham gia BHXH tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí, quy định về tuổi nghỉ hưu...

Đánh giá về dự thảo, Bộ LĐ-TB&XH cũng cho rằng nhiều người lao động có cơ hội tham gia BHXH thông qua chính sách hỗ trợ hợp lý từ ngân sách Nhà nước. Nhiều người hơn có cơ hội hưởng lương hưu hàng tháng khi về già, đặc biệt là những người có quá trình tham gia BHXH ngắn. Tuy nhiên, việc điều chỉnh quy định điều kiện hưởng BHXH một lần có thể vẫn gặp phải phản ứng của một bộ phận người lao động.

Dự thảo sẽ được trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến và thông qua trong các kỳ họp năm 2022 và 2023. Thời gian Luật có hiệu lực dự kiến từ ngày 1/1/2024.