Bạch chỉ Nam cao 5-7m, lá kép lông chim, mọc so le, gồm 11-17 lá chét. Hoa màu tím hồng, mọc thành chùm ở nách lá gần ngọn. Quả đậu hình dao, nhẵn, cứng. Hạt hình trứng dẹt, màu vàng nhạt. Cây thường ra hoa tháng 5-6, có quả tháng 9-10. Rễ củ, có thể thu hái rễ quanh năm, thường lấy ở những cây nhỏ, rửa sạch thái phiến phơi khô.
Bạch chỉ Nam có vị đắng, hơi cay, mùi thơm hơi hắc, tính mát, vào phế vị trị giải cảm, giảm đau đầu và nhức mắt, phát tán, thông kinh lạc, tiêu phong nhiệt ngứa gãi, sưng tấy, làm ráo mủ và đắp vết thương rắn cắn.
Công dụng: Thường được chỉ định dùng trị cảm mạo, sốt nóng, bí mồ hôi, ngạt mũi, nhức đầu, sợ gió, tay chân nhức mỏi, phong thấp đau xương, nhức mắt, viêm da do dị ứng sơn (sơn ăn), đậu mùa.
Liều dùng 8-16g cho đến 40g, dạng thuốc sắc hoặc bột. Có thể dùng củ tươi mài với nước gạo hoặc nước cơm, bôi trị sơn ăn làm lở ngứa, chảy máu. Người thiếu máu, suy nhược cơ thể không nên dùng.
Ðơn thuốc:
1. Phong nhiệt mẩn ngứa: Rễ bạch chỉ Nam, đơn kim, liễu đỏ, mỗi vị 30g sắc uống.
2. Phong thấp đau nhức: Bạch chỉ Nam, cành liễu, huyết đằng, mỗi vị 20g sắc uống.
3. Ðau bụng, kém tiêu, ỉa chảy: Bạch chỉ Nam 20g, vỏ quít 12g, hậu phác Nam 8g sắc uống.
L.Y Nguyễn Văn Sáu (TT Y tế Bà Rịa)
