Mẫu đơn là loại cây làm cảnh, sống lâu năm, cao từ 1 – 1,5m, có củ. Đông y coi mẫu đơn là một dược thảo quý có tác dụng chữa trị nhiều chứng bệnh.
Theo y học cổ truyền, mẫu đơn bì vị cay, đắng, tính hơn hàn, vào bốn kinh tâm, can, thận và tâm bào, có tác dụng thanh nhiệt, giáng hỏa, tán huyết ứ. Đông y dùng mẫu đơn bì làm thuốc trấn kinh, giảm đau, chữa nóng âm ỉ kéo dài, sốt về chiều và đêm, không có mồ hôi, hoặc đơn sưng, huyết ứ phát sốt, nhức đầu, đau lưng, đau khớp, thổ huyết (ho ra máu), chảy máu cam, đau kinh, kinh nguyệt không đều và bệnh phụ khoa sau khi sinh. Liều dùng từ 5 – 10g dưới dạng thuốc sắc.
Trong mẫu đơn bì tươi có một glucozit gồm hai thành phần là glucoza và peaonola là một chất phenol C2H100. Ngoài ra còn có axit benzoic, phytosterol. Hoạt chất paeonol của mẫu đơn bì có tác dụng kháng khuẩn khá mạnh, ức chế sự ngưng tập tiểu cầu, chống huyết khối, chống viêm, an thần, giảm đau và chống đột biến.
Ngoài ra, còn một hoạt chất khác có tác dụng kháng siêu vi khuẩn. Mẫu đơn bì còn ức chế men aldose reductase, làm giảm tích lũy sorbitol trong tế bào, do vậy làm giảm những biến chứng mạn tính của bệnh đái tháo đường như bệnh võng mạc, bệnh thần kinh và bệnh thận. Mẫu đơn bì cũng ức chế men monoamin oxydase, do vậy có khả năng điều trị bệnh trầm cảm.
GS.TS Hoàng Tuấn (nguyên Giám đốc Bệnh viện 19/8)
