Theo y học cổ truyền, quả nhãn có vị ngọt, tính bình. Tác dụng bổ tâm tỳ, dưỡng huyết, an thần, ích khí. Người ta dùng nhãn chữa tâm tỳ hư, thần kinh suy nhược, ăn ngủ kém, hay quên. Theo sách Nam dược thần hiệu có ghi “Nhãn (quả nhãn) vị ngọt khí ấm, tính bình không độc, trấn tĩnh an thần làm tăng trí nhớ, trừ trùng lao, bổ ích tâm tỳ”. Tính giá trị dinh dưỡng trong 100g cùi nhãn có 86,3g nước; 0,9g protid 11g glucid; 1g xenluloza; muối khoáng (21mg canxi 12mg photpho) và vitamin C (5,8mg)... đều là dưỡng chất rất có lợi cho cơ thể.
Quả nhãn giàu chất xơ, có tác dụng chống táo bón vì khi vào ruột chất xơ hút nhiều nước, làm tăng khối lượng của phân và kích thích nhu động ruột, làm tăng co bóp để tống phân ra ngoài. Quả nhãn giàu vitamin C, giúp tăng cường khả năng miễn dịch bằng cách kích thích các tế bào bạch cầu hoạt động hiệu quả hơn, tăng cường hệ thống phòng thủ của làn da và giúp vết thương mau lành.
Nhãn là loại quả tốt cho hệ thần kinh. Các hoạt chất có trong nhãn giúp thư giãn và tăng chức năng hoạt động của hệ thống dây thần kinh, vì vậy chứng mất ngủ cũng theo đó mà tan biến. Ngoài ra, quả nhãn giàu sắt, giúp cơ thể tăng cường quá trình hấp thu sắt, hạn chế chứng bệnh thiếu máu, tạo cảm giác dễ chịu đối với hệ thần kinh và tim.
Về Đông y, để trị thần kinh suy nhược, ăn ngủ kém, hay quên, người ta lấy long nhãn, hạt sen, đậu xanh nấu chè ăn thường xuyên. Đối với người mới ốm dậy, ăn ngủ kém, lấy long nhãn 12g, nhân sâm 12g, bạch truật 12g, phục thần 14g, đương quy 16g, hoàng kỳ 12g táo nhân 10g, viễn chí 12g, mộc hương 6g, cam thảo 4g, đại táo 3 quả sắc uống. Để chữa các triệu chứng kém ăn, mất ngủ, mồ hôi trộm, mệt nhọc dùng cao ban long 40g, long nhãn 50g, sắc long nhãn với nước. Thái nhỏ cao ban long cho vào nước sắc long nhãn. Đun nóng để hòa tan, để nguội, thái thành từng miếng mỏng. Trước khi đi ngủ tối và sáng sớm uống mỗi lần 10g cao này. Trẻ tiêu hóa kém, ăn không ngon miệng lấy bạch truật 12g, hoài sơn 12g, long nhãn 12g, ý dĩ nhân 10g, liên nhục 10g, phục thần 12g, cam thảo 8g sắc uống ngày 1 thang.
Vì nhãn rất giàu glucose, sucrose và protein, hàm lượng sắt cao (400mcg sắt trong 100g nhãn) nên ăn một lượng nhãn phù hợp hàng ngày giúp cơ thể tăng cường năng lượng, bổ sung dinh dưỡng, thúc đẩy quá trình tái tạo hemoglobin để tạo ra máu mới. Ăn nhãn giúp tăng cường trí nhớ và loại bỏ mệt mỏi
Lương y Nguyễn Văn Sáu (Trung tâm Y tế Bà Rịa)
