Trong trường hợp Thấp nặng hơn thử thì phải dùng bài Thanh táo thang để điều trị kết quả mới cao. Khi thấp nặng hơn thử thì bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng như nuy quyết. Có nghĩa là từ eo lưng trở xuống đau mềm, vận động khó khăn, đi đứng xiêu vẹo, chân bước tập tễnh. Bài thuốc gồm hoàng liên 8g, mạch môn 8g, sinh địa 8g, trư linh 8g, hoàng bá (sao rượu) 8g, qui thân 8g, chích cam thảo 6g, thần khúc 8g. nhân sâm 12g, trư linh 12g, bạch phục linh 12g, thăng ma 12g, quất bì 6g, trạch tả 6g, bạch truật 6g, thương truật 15g, hoàng kỳ 16g, ngũ vị tử 6g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống lúc đói khi thuốc còn nóng.
Thanh thử ích khí thang và Thanh táo thang đều là các phương thuốc trị chứng thử thấp. Thanh thử ích khí thang dùng để điều trị chứng thử thịnh hơn thấp. Thử thường làm tổn thương khí cho nên sốt cao, khát nước nhiều, người mệt mỏi, tự ra mồ hôi, mạch hư cho nên lấy bổ khí làm chủ yếu. Cho ít vị thuốc trừ thấp là theo khí của thời lệnh (khí hậu đến đúng mùa). Còn phương Thanh táo thang là để trị chứng thấp nặng hơn thử, thấp thường làm tổn thương hình hài.
Bài Thanh thử bỏ vị cát căn vì bệnh nhân không có triệu chứng sốt cao do thử mà gia thêm hai vị trư linh và bạch phục linh để làm cho thấp rút đi. Gia hoàng liên, sinh địa để tập trung vào tả Hỏa. Hai vị Linh đi kèm với hai vị Truật để làm tăng khả năng lợi thủy táo thấp. Hoàng liên, sinh địa đi kèm với hoàng bá thì việc cứu phế kim để sinh thủy lại càng tăng mạnh.
Cho nên đời sau có những y gia gọi bài Thanh táo thang là bài: Thanh táo cứu phế thang. Khi trung khí được bồi bổ thì âm hỏa sẽ bị dập tắt, phế kim được thanh. Khi thấp nhiệt đã bị tiêu trừ thì phế kim sẽ được trong sạch mà sinh ra thủy. Khi phế kim trong sạch, tủy được sinh ra thì bệnh nuy quyết do thấp gây ra sẽ tự khỏi. Những vị thuốc trong bài này phần nhiều nghiêng về thấm thấp và tả hỏa. Nếu thầy thuốc không có đầy đủ kiến thức mà đem những bài này sử dụng vào mùa Đông Xuân, khi bệnh nhân mắc chứng phong ôn đối với loại bệnh thủy kiệt, tủy khô làm bệnh càng biến chứng, dẫn đến bệnh nhân mắc chứng cốt nuy, hoặc bệnh không do thấp nhiệt có thể làm tổn thương tân dịch, bệnh càng nặng hơn đó là một sai lầm nghiêm trọng.
TTND.BS Cao cấp Nguyễn Xuân Hướng (nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam)
