Đối với ngoại nhân thường bị cảm nắng, cảm hàn trong nhiệt, nội nhân thường do nóng nên mồ thoát ra nhiều dẫn đến mất nước trong cơ thể. Cái khát thường làm cho người ta mệt mỏi, có khi bị suy nhược cơ thể do mất nước, thường dẫn đến đột quị, nhất là người sức khỏe yếu, người cao tuổi, trẻ em…Dưới đây xin giới thiệu một số chứng bệnh mùa hè thường gặp và những bài thuốc đặc trị bệnh.
-Chứng thủy tả (ỉa chảy): Bệnh do thấp trọc gây ra. Thường do ăn uống nhiều thức ăn sống lạnh, không sạch, đêm nằm ngoài trời gặp sương lạnh. Triệụ chứng: Đại tiện ra nước lỏng, có khi ra cả thức ăn chưa tiêu hóa, tiểu tiện ít, nước tiểu màu vàng, bụng trướng đầy, tâm phiền, khát nước, bệnh do ngoại cảm nhập vào lý. Điều trị: Táo thấp lý khí khoan trung trừ tả. Bài thuốc: Thủy tả phương: Thương truật 10g, trần bì 6g, trạch tả 12g, xa tiền tử (sao) 10g, hoàng liên 6g, hậu phác 10g, cam thảo 6g, phục linh 12g, ý dĩ 20g, mộc hương 10g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn, khi thuốc còn ấm.
Nếu bệnh nặng dùng phương pháp lý khí hòa vị táo thấp sáp trường. Bài thuốc Hắc sơn tra phương: Hắc sơn tra 30g, mộc hương 10g, hậu phác 120g, đại bạch (sao) 10g, chỉ thực 15g, cam thảo 15g, hoàng liên 10g, bán hạ (sao gừng) 10g, kha tử nhục 10g, bạch thược 20g, trần bì 12g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn khi thuốc còn ấm.
-Cảm phong hàn: Đi nắng về cơ thể đang nóng, ra nhiều mồ hôi, đi tắm nước lạnh ngay, hoặc ngồi trong phòng có nhiệt độ quá lạnh, trong người có cảm giác lạnh, sợ lạnh, không có mồ hôi, sốt, có khi sốt cao, rét run, đau đầu, đau khắp mình mẩy, rêu lưỡi trắng, mạch phù. Nếu có kiêm chứng: Ho đờm trắng hoặc đờm vàng, bụng trướng đầy là do phong hàn uất ở phế (viêm phổi) kiêm cả khí trệ. Điều trị: Sơ biểu tán hàn lý khí tuyên phế. Bài thuốc Thất vị ẩm: Phòng phong 12g, trần bì 8g, chỉ xác 12g, cát cánh 12g, cam thảo 6g, trạch tả 10g. Mùa hạ gia tử tô 12g, mùa xuân gia bạc hà 6g, mùa thu gia đại táo 12g, mùa đông gia sinh khương 12g. Nếu có thấp nhiều gia thương truật12g, hoắc hương 6g. Nếu hắt hơi sổ mũi, ho nhiều gia ngải diệp 6g, cát cánh 12g, kha tử 12g, liên kiều 12g, xuyên bối mẫu 8g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
-Cảm phong nhiệt. Thường do làm việc lâu ngày ngoài trời nắng gắt, hoặc ở trong nhà mát lạnh đột ngột ra ngoài trời nắng, không che chở bảo vệ bị nóng làm tổn thương huyết phận. Hoặc người cao tuổi vốn cơ thể yếu, mắc chứng huyết nhiệt, trẻ em cơ thể còn non nớt, phát triển chưa đầy đủ, đưa ra nắng thời gian lâu bị cảm nhiễm khí nóng gọi là cảm phong nhiệt. Triệu chứng: Sốt cao, sợ gió, chảy nước mũi, không có mồ hôi hoặc có nhưng ít, khát nước, họng đỏ sưng đau, lưỡi đỏ, mạch phù. Có trường hợp kiêm chứng ho đờm vàng. Điều trị: Tân lương giải biểu, tuyên phế chỉ ho. Bài thuốc Thoái nhiệt thang: Tần giao 12g, thạch cao 20g, lô căn 12g, ý dĩ 20g, thông thảo 6g, đậu quyển 16g, cúc hoa 12g, bạc hà 6g, xuyên bối mẫu 8g, uất kim 12g, tang diệp 16g, câu đằng 12g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
Sau khi uống bài thuốc trên sốt vẫn cao, khát nước, tâm phiền phải dùng phương pháp tả hỏa thanh nhiệt. Bài thuốc Tân lương phương: Kim ngân hoa 20g, cúc hoa 10g, bạc hà 10g, tri mẫu 10g, tang diệp 10g, liên kiều 15g, kinh giới tuệ 10g, hoàng cầm 10g, cam thảo 5g. Nếu khát nước nhiều gia sinh thạch cao 25g, đại thanh diệp 15g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
TTND. BS cao cấp Nguyễn Xuân Hướng
