Sự phổ biến của vấn đề
Rối loạn chức năng tuyến giáp (cả suy giáp và cường giáp) và rối loạn giấc ngủ là những vấn đề khá phổ biến, ảnh hưởng đến một tỷ lệ đáng kể dân số, đặc biệt là phụ nữ.
Khoảng 1/4 số người bị suy giáp cũng gặp phải chứng ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn.
Mặc dù chưa có số liệu cụ thể, nhưng có khả năng rối loạn giấc ngủ cũng phổ biến ở những người bị cường giáp.
Cơ chế tác động
Hormone tuyến giáp ảnh hưởng đến giấc ngủ thông qua đồng hồ sinh học (nhịp sinh học).
Hormone kích thích tuyến giáp (TSH) có mô hình bài tiết ngày/đêm rõ rệt, ảnh hưởng đến nồng độ hormone tuyến giáp trong máu.
Giấc ngủ sâu (slow-wave sleep) làm giảm biên độ bài tiết TSH và hormone tuyến giáp, giúp duy trì cấu trúc giấc ngủ và mang lại sự thư giãn.
Ngược lại, giấc ngủ kém chất lượng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình bài tiết hormone tuyến giáp.
Sự gia tăng nồng độ T4 khi thiếu ngủ có thể là cơ chế thích nghi sinh lý, giúp tăng cường năng lượng cho các tế bào thần kinh.
Dopamine đóng vai trò trung gian trong mối quan hệ giữa giấc ngủ và tuyến giáp. Dopamine vừa ức chế bài tiết prolactin, TSH và hormone tuyến giáp, vừa thúc đẩy giấc ngủ.
 |
Biểu hiện của bệnh lý tuyến giáp - Ảnh minh họa |
Ảnh hưởng của suy giáp và cường giáp lên giấc ngủ
Suy giáp: Tăng thời gian ngủ ở giai đoạn N1 và N2, giảm thời gian ngủ ở giai đoạn N3 (slow-wave sleep) và giấc ngủ REM.
Tăng số lần thức giấc vào ban đêm và giảm giấc ngủ sâu.
Giấc ngủ kéo dài có liên quan đến giảm nồng độ T3 tự do, nhưng mối liên hệ này chỉ có ý nghĩa khi thời gian ngủ dưới 7 tiếng.
Cường giáp: Cũng ảnh hưởng tiêu cực đến giai đoạn N3 (slow-wave sleep), gây khó ngủ và ngủ không ngon giấc.
Các triệu chứng như tim đập nhanh, bồn chồn, lo lắng cũng có thể góp phần gây rối loạn giấc ngủ.
Chẩn đoán và điều trị
Không có phương pháp lâm sàng đặc hiệu để phân biệt rối loạn giấc ngủ do tuyến giáp với các rối loạn giấc ngủ khác.
Xét nghiệm máu để kiểm tra chức năng tuyến giáp là cách tốt nhất để chẩn đoán.
Nên tầm soát tuyến giáp ở những bệnh nhân có các triệu chứng như buồn ngủ ban ngày, mệt mỏi, không chịu được lạnh và tăng cân.
Việc điều trị rối loạn chức năng tuyến giáp bằng levothyroxine (trong trường hợp suy giáp) hoặc thuốc kháng giáp (trong trường hợp cường giáp) có thể giúp cải thiện giấc ngủ, nhưng cần thời gian vài tuần hoặc thậm chí vài tháng.
Nếu sau vài tuần điều trị mà giấc ngủ không cải thiện, cần đánh giá lại hiệu quả điều trị hoặc xem xét khả năng có rối loạn giấc ngủ nguyên phát khác.
Lời khuyên cho bệnh nhân
Giấc ngủ và chức năng tuyến giáp có mối liên hệ chặt chẽ và hỗ trợ lẫn nhau.
Duy trì vệ sinh giấc ngủ tốt là rất quan trọng, bao gồm: ngủ đủ 7-9 tiếng mỗi đêm, đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm, tránh sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ, tạo môi trường ngủ thoải mái (nhiệt độ phòng, ánh sáng, tiếng ồn), tập thể dục đều đặn, tránh ăn quá no trước khi ngủ, hạn chế caffeine và rượu bia.
Bệnh nhân cần được tư vấn kỹ về mối liên hệ giữa giấc ngủ và tuyến giáp, cũng như tầm quan trọng của việc duy trì vệ sinh giấc ngủ tốt.
Nếu nghi ngờ có rối loạn giấc ngủ nguyên phát, cần được giới thiệu đến bác sĩ chuyên khoa về giấc ngủ để đánh giá và điều trị phù hợp.
BS Nguyễn Xuân Tuấn
(Giảng Viên Trường Đại học Y dược, đại học Quốc Gia Hà Nội)
