Thành phần hóa học của tổ yến gồm 50% là chất đạm, 36% là chất đường, 6,2% là tro. Trong tro có photpho, sắt và canxi, kali ngoài ra còn nhiều chất khác và các vitamin. Tùy theo màu sắc và hình dạng người ta phân tổ yến ra làm ba loại.
Mao yến: Là tổ yến làm lần đầu để đẻ trứng, vì khí hậu lạnh nên trong tổ có nhiều lông yến màu tro đen, mặt trong tổ lõm vào, có lẫn lông và nhiều lớp sợi xơ chồng lên mà thành. Cả tổ yến chỉ nặng khoảng 10g.
Bạch yến: Là tổ làm lần 2 màu trắng tinh, nửa trong suốt, cũng có ít lông yến lẫn vào, loại này chất lượng rất tốt.
Huyết yến: Hình dáng hay kích thước cũng giống hai loại tổ trên nhưng chỉ khác ở chỗ có sợi xơ màu huyết đỏ nâu. Người ta cho rằng, khi con yến mẹ nhả dãi làm tổ yến, trong dãi yến mẹ có lẫn máu huyết rất hiếm và rất quý vì nó bổ dưỡng, chữa được nhiều bệnh.
Theo tài liệu cổ, yến sào có vị ngọt, tính bình, vào hai kinh phế và vị, có công dụng rất tốt, là môi trường phế âm, tiêu đờm, hết ho, dùng làm vị thuốc chữa bệnh ho lao, phổi hư yếu, hen suyễn, ho rau máu. Đặc biệt, yến sào là vị thuốc vô cùng đắt giá, rất tốt cho sức khỏe, bồi bổ sức khỏe cho người ốm yếu, sau phẫu thuật, sau sinh nở hay người thập tử nhất sinh.
Hiện nay, với công nghệ cao, từ tổ yến người ta chế biến ra làm nhiều cách để uống như dạng nước uống ngày một lọ, nấu cháo yến, súp yến trong túi bột khô, khi về chỉ việc cho nước sôi vào thành cháo yến. Hoặc dạng thuốc sắc cho yến sào vào túi vải 8 - 12g sắc ba bát còn 1 bát uống nóng. Nếu có cả tổ yến đã nhặt lông có thể cho vào bát hấp cách thủy để ăn, uống hết nước, tuần ăn 3 lần.
Trong thời gian bồi dưỡng yến sào không uống bia, rượu, không ăn thức ăn sống lạnh, thường xuyên tập thể dục để tăng cường sức khỏe.
BS Đức Quang (Viện Châm cứu T.Ư)
