Những biểu hiện lâm sàng
Chứng thận dương hư đối với người cao tuổi còn gọi là chứng mệnh môn hỏa hư suy, vì người cao tuổi thường lục phủ, ngũ tạng đều suy kém. Đó là những biểu hiện lâm sàng của chứng nguyên dương bất túc, thận mất chức năng khí hóa, không còn sưởi ấm, làm cho thủy thấp hưng thịnh ở trong, dẫn đến cơ năng suy nhược, nguyên nhân đó do tuổi cao thận suy yếu, do ốm đau lâu ngày, do lao thương quá độ, làm tổn thương thận mà sinh bệnh. Chứng thận dương hư thường gặp trong các bệnh hư lao, dương nuy, lung bế, thủy thũng, tiết tả, đái hạ, háo suyễn.
Thận là gốc của tiên thiên, bên trong có mệnh môn chân hỏa, tức là chân dương, cho nên phần dương của ngũ tạng đều nhờ vào nguyên dương của thận mới sinh và phát được, khi bệnh tình phát triển, đến giai đoạn thận dương hư suy là lúc bệnh tình đã quá nặng.
Một là, nguyên dương trong thận suy yếu, dương khí không vận hành, thận mất chức năng khí hóa, sự đóng mở của thận không thuận lợi, làm cho thủy thấp, đàm trọc, khí huyết, âm tà ứ đọng lai, sinh ra chứng trọc khí nghịch lên, làm cho sắc mặt tối xạm, tinh thần chậm chạp, thần thức lơ mơ, choáng váng buồn nôn, có khi nôn mửa, tiểu tiện ít hoặc không đi tiểu được, toàn thân bị phù chất lưỡi tối xạm.
Hai là, do thận dương hư suy, lại bị cảm nhiễm ngoại tà, hoặc do thầy thuốc chẩn đoán điều trị sai, hoặc do ốm đau lâu ngày nguyên dương bị kiệt dẫn đến dương suy âm thịnh, dần dần âm dương sẽ chia lìa, dương khí thoát ra, sinh chứng mồ hôi đầm đìa, người sợ lạnh, tay chân lạnh, thần thức lơ mơ, mạch muốn tuyệt, nếu thầy thuốc biết cứu phần dương thì bệnh sẽ khỏi, nếu không thì tử vong.
Phương pháp điều trị
- Thận dương hư tiết tả: Khi thận dương bất túc, hỏa không sinh thổ, sự chuyển hóa của tỳ kém mà sinh bệnh. Triệu chứng: Ngũ canh tiết tả, gần tảng sáng đau quanh vùng rốn, bụng sôi ruột đau quặn, sau khi đại tiện thì các chứng đều giảm, tay chân lạnh, mạch trầm trì hoặc trầm nhược. Điều trị, ôn thận kiện tỳ. Bài thuốc Tứ thần hoàn: Bổ cốt chỉ 12g, ngô thù du 12g, nhục đậu khấu 8g, ngũ vị tử 6g, ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn, có thể gia giảm.
- Thận dương hư thủy thũng: Khi thận dương hư suy, sự đóng mở của thận bị hao tổn, làm cho sự khí hóa của bàng quang không bình thường, thủy dịch ứ đọng khắp nơi sinh ra thủy thũng. Triệu chứng: Phù toàn thân nhưng nặng hơn từ phần lưng trở xuống hai chân, khi ấn tay vào thì một lúc sau mới lồi lên, lượng nước tiểu ít, lưng đau mỏi, tay chân quyết lạnh, lưỡi nhạt bệu, có vết răng. Điều trị: Ôn thận hóa khí, lợi thủy. Bài thuốc Chân vũ thang: Bạch linh 12g, bạch thược 12g, sinh khương 12g, bạch truật 8g, hắc phụ tử 6g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày trước khi ăn, có thể gia giảm cho thích hợp với triệu chứng.
- Thận dương hư lung bế: Khi thận dương bất túc, mệnh môn hỏa suy yếu “không có dương thì âm không hóa được”, bàng quang mất đi chức năng khí hóa mà sinh bệnh. Triệu chứng: Tiểu tiện không thông, có khi đi nhỏ giọt, lưng gối đau mỏi, tay chân lạnh. Điều trị, ôn thận ích khí, bổ thận thông khiếu. Bài thuốc Tế sinh thận khí hoàn: Đan bì 30g, ngưu tất (tẩm rượu) 16g, phụ tử chế 8g, phục linh 30g, nhục quế 16g, hoài sơn 30g, sơn thù 30g, thục địa 16g, trạch tả 30g, xa tiền tử (chưng rượu) 30g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, tùy chứng trạng và sức khỏe của bệnh nhân mà dùng liều lượng cho thích hợp.
- Thận dương hư dương nuy (liệt dương): Do sinh hoạt tình dục quá độ, thận tinh suy tổn, mệnh môn hỏa suy, tinh khí hư lạnh mà sinh bệnh. Triệu chứng: Dương vật không cương cứng, hoặc có cương nhưng không bền, hoạt tinh, tinh thần ủy mỵ, lưng gối đau mỏi. Điều trị: Bổ thận tráng dương. Bài thuốc Tán dục đan: Thục địa 16g, bạch truật 16g, đương qui 12g, kỷ tử 12g, đỗ trong 12g, tiên mao 12g, phụ tử chế 8g, ba kích 12g, sơn thù 8g, tiên linh tỳ 8g, nhục thung dung 12g, phí tử 7g, xà sàng tử 6g, nhục quế 6g, ngày một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn, Tùy chứng của bệnh nhân mà dùng liều lượng cho thích hợp.
- Thận dương hư sinh chứng hư lao: Do ốm đâu lâu ngày, cơ thể hư suy nhược dần làm chân dương hư, mất khả năng sưởi ấm phủ tạng mà sinh bệnh. Triệu chứng: Sợ lạnh, tay chân lạnh, đại tiện lỏng, tiểu tiện trong dài, lưng, xương sống đau mỏi, lạnh, di tinh, dương nuy. Điều trị, ôn bổ mệnh môn hỏa, nuôi dưỡng tinh huyết. Bài thuốc Hữu qui hoàn: Lộc giác giao 16g, thục địa 16g, hoài sơn 12g, kỷ tử 12g, phụ tử chế 8g, sơn thù 8g, đỗ trọng 12g, đương qui 8g, thỏ ty tử 12g, nhục quế 6g. Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn, tùy chứng có thể gia giảm.
