Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh
Nguyên nhân do tạng phủ nhiệt gây ra đại tiện, tiểu tiện bất thông. Đại trường nhiệt gây ra đại tiện táo kết không thông suốt. Tiểu trường nhiệt thì gây ra tiểu tiện bí rất muốn đi tiểu luôn.
Do đại trường và tiểu trường đều nhiệt làm cho công năng vận hành và thải trừ trọc chất bị ảnh hưởng nghiêm trọng dẫn đến đại tiện, tiểu tiện đều không thông suốt. Khi đại trường huyết nhiệt, đại trường khí trệ, trường vị khí hư, can tỳ thấp nhiệt và tâm can hư nhiệt.
Tất cả các nguyên nhân trên đều làm cho việc thăng thanh, giáng trọc, vận hành trọc chất bị ảnh hưởng, gây ứ đọng, tạo thành độc chất trong cơ thể khiến thai bất an.
Điều trị
Đại trường táo kết: Phụ nữ khi có thai đại tiện táo kết, bí, đầy tức khó chịu, đau bụng vùng thượng vị, tiểu tiện sáp (rất khó đi), cơ thể gày sút, mệt mỏi, kém ăn, phiền muộn, ngũ tâm phiền nhiệt. Mạch sác. Bài thuốc: Xuyên khung 10g, xuyên quy 10g, bạch thược 10g, thục địa 10g, điều cầm 10g, hạnh nhân 6g. Sắc ngày 1 thang, uống ấm chia đều 3 lần.
Đại trường khí trệ: Phụ nữ khi có thai đại tiện táo kết 3 – 4 ngày mới đi một lần, phân lúc đầu rắn sau mềm, tiểu tiện sẻn, người gày yếu, hụt hơi, đoản khí, ậm ạch khó chịu. Bài thuốc: Đương quy thân 4g, cam thảo 4g, đại phúc bì 4g, nhân sâm 4g, xuyên khung 4g, quất bì 4g, bạch thược dược 4g, tử tô 8g, hạnh nhân 6g, điều cầm 8g. Sắc ngày 1 thang, uống ấm, chia đều 3 lần.
Trường vị khí hư: Phụ nữ khi có thai đại tiện kết 4 – 5 ngày mới đi một lần, phân lúc đầu hơi rắn sau mềm, tiểu tiện sẻn, người mệt mỏi, gầy yếu, đại tiểu tiện đều không thông lợi, bụng đầy trướng, ăn uống kém tiêu. Bài thuốc: Nhân sâm 12g, bạch truật 12g, phục linh 10g, cam thảo 12g, trần bì 8g, bán hạ 4g, tử tô 6g, hạnh nhân 6g. Sắc ngày 1 thang, uống ấm, chia đều 3 lần.
Can tỳ thấp nhiệt: Phụ nữ khi có thai đại tiện táo kết, tiểu tiện vàng, đục, sẻn, khó đi, người nóng, bứt rứt khó chịu, hai mạng sườn đầy tức, phiền khát, người nặng nề; Rêu lưỡi vàng đầy, chất lưỡi đỏ. Mạch sác. Bài thuốc: Long đởm thảo 10g, chi tử 10g, mộc thông 6h, đương quy 10g, sài hồ 8g, hoàng cầm 10g. trạch tả 8g, xa tiền tử 4g, sinh địa 12g, cam thảo 6g. Sắc uống ngày 1 thang, chia đều 4 lần.
Tâm can hư nhiệt: Phụ nữ khi có thai đại tiện táo kết, 4 – 5 ngày mới đi một lần như phân dê, tiểu tiện vàng, sẻn, bí sáp, ngũ tâm phiền nhiệt, hồi hộp đánh trống ngực, hay vã mồ hôi, người gày. Chất lưỡi đỏ, khô. Mạch sác. Bài thuốc: Sài hồ 10g, đương quy 10g, bạch thược 10g, bạch truật 16g, phục linh 6g, cam thảo 6g, bạc hà 8g, xa tiền tử 4g, sinh khương 3 lát. Sắc ngày 1 thang, uống ấm, chia đều 3 lần.
Lương y Vũ Quốc Trung (Hội Đông y Việt Nam)
