6 vị thuốc bổ hyết: Bài thuốc có tên gọi Đào hồng tứ vật thang có nguồn gốc từ cổ phương bổ huyết kinh điển Tứ vật thang gia giảm thêm 2 vị có công dụng hoạt huyết là đào nhân và hồng hoa. Thành phần bài thuốc gồm 6 vị: Đương quy 12g, xuyên khung 6 - 12g, thục địa 12 - 20g; xích thược 8 - 12g; đào nhân 8 - 12g; hồng hoa 4 - 12g. Để tăng tác dụng hoạt huyết dùng xích thược thay bạch thược, nếu huyết nhiệt dùng sinh địa thay thục địa. Thường dùng dưới dạng sắc uống.
Cộng dụng và chủ trị: Với tác dụng dưỡng huyết, hoạt huyết, hóa ứ Đào hồng tứ vật thang thường được cổ nhân dùng để chữa các bệnh lý có chứng huyết ứ, đặc biệt trong trường hợp huyết ứ gây rối loạn kinh nguyệt, sắc kinh tía sẫm, dính, có huyết cục hoặc bế kinh, thống kinh, sản hậu huyết hư ứ trệ, bụng trướng đau, tổn thương do trật tả gây ứ huyết, tụ huyết…
Hiện nay, dựa trên nguyên tắc biện chứng luận trị của y học cổ truyền và kết quả nghiên cứu hiện đại, người ta đã ứng dụng Đào hồng tứ vật thang trị liệu rất nhiều bệnh theo các chuyên khoa khác nhau như: Cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, block nhĩ thất độ II, tâm phế mạn, nhồi máu não, xuất huyết não, viêm dây thần kinh do đái tháo đường, động kinh, tâm thần phân liệt, đau lưng cấp, viên tràn dịch máu khớp gối, tái bón dai dẳng, viêm ruột thừa, viêm tắc động tĩnh mạch, viết thương huyết ứ, tắc mạch sau phẫu thuật, ù phì đại tuyến tiền liệt lành tính, rối loạn kinh nguyệt, xuất huyết âm đạo, vô sinh do tắc vòi trứng, chứng tinh dịch không hóa lỏng…
Tác dụng dược lý: Nghiên cứu hiện đại cho thấy, đào nhân có tác dụng làm giãn mạch máu, ức chế ngưng tập tiểu cầu và chống đông máu, chống viêm, giảm đau, chống quá mẫn, bảo hộ tế bào gan, nhuận tràng, giảm ho, kháng ung.
Hồng hoa tăng cường sức co bóp cơ tim, làm giãn mạch máu, cải thiện lưu lượng tuần hoàn động mạch vành tim, bảo hộ tế bào cơ tim tế bào não trong điều kiện thiếu oxy, chống thiếu máu và hoại tử cơ tim, ức chế ngưng tập tiểu cầu và chống đông máu, hạ huyết áp, giảm mỡ máu, chống viêm, giảm đau, chấn tĩnh, bảo hộ tế bào gan.
Xuyên khung cải thiện tuần hoàn động mạch vành tim, chống thiếu máu cơ tim, hạ huyết áp, chống ngưng tập tiểu cầu và đông máu, cải thiện vi tuần hoàn, tăng lượng tuần hoàn não, chống viêm, giảm đau, trấn tĩnh, kháng khuẩn và virus, kháng ung và chống phóng xạ.
Đương quy làm giảm động mạch vành, chống thiếu máu cơ tim, ức chế ngưng tập tiểu cầu và chống đông máu, kích thích tạo huyt, tăng cường miễn dịch, bảo hộ tế bào gan và thận, giảm đau, chống viêm, kháng khuẩn, kháng ung, chống phóng xạ và oxy hóa.
Thục địa bổ huyết, cầm máu, bảo hộ tế bào cơ tim, chống oxy hóa và lão hóa, hạ huyết áp, giảm mỡ máu và đường máu, cải thiện miễn dịch và chống ung thư…
Xích thược làm giảm và tăng lượng tuần hoàn động mạch vành, chống xơ vữa động mạch, ức chế ngưng tập tiểu cầu, bảo hộ tế bào gan, nâng cao sức chịu đựng của cơ thể trong điều kiện thiếu oxy, kháng khuẩn, chống viêm, giảm đau.
Các vị thuốc phối hợp chặt chẽ với nhau tạo nên công dụng vừa dưỡng huyết vừa hoạt huyết hóa ứ của bài thuốc. Trong đó, nổi bật là tác dụng làm giãn mạch máu, giảm sức cản thành mạch, ức chế ngưng tập tiểu cầu và chống hình thành huyết khối, từ đó cải thiện tình trạng vi tuần hoàn, làm tăng lượng máu nuôi dưỡng các cơ quan tim, đặc biệt là tim và não, phòng chống tích cực tình trạng thiểu năng tuần hoàn não, tuần hoàn vành và tuần hoàn ngoại vi.
Ngoài ra, có tác dụng chống viêm, giảm đau, trấn tĩnh và kháng ung.
ThS Hoàng Khánh Toàn (Chủ nhiệm Khoa Y học Cổ truyền, Bệnh viện T.Ư Quân đội 108)
