Cơ hội quan sát mưa sao băng tháng 10

Mưa sao băng Draconids

Đây là một trận mưa sao băng loại nhỏ với mật độ thấp, thường chỉ 10 - 15 sao băng mỗi giờ vào lúc cực điểm. Mặc dù vậy nó cũng thường được chú ý bởi lý do chính là vì khu vực trung tâm của nó là chòm sao Draco - một chòm sao nằm gần cực Bắc. Vì vị trí của chòm sao này, mưa sao băng Draconids có thể quan sát được gần như cả đêm, mặc dù sau nửa đêm vào thời gian này thì chòm sao đã lặn xuống phía dưới chân trời. Thời điểm lý tưởng nhất để bạn quan sát hiện tượng này là tối ngày mùng 7/10 (có thể sang rạng sáng mùng 8 và cả tối mùng 8). Các sao băng đẹp sẽ tập trung chủ yếu ở khu vực cái đầu của con rồng Draco.

Bạn sẽ dễ dàng nhận ra chòm sao này khi trời đủ trong vì nó khá nổi bật ở bầu trời phía Bắc, đặc biệt là cái đầu do 4 ngôi sao khá sáng hợp thành. Ánh sáng từ Mặt Trăng sẽ cản trở phần nào việc quan sát khi tới gần đêm. Tuy nhiên, nếu có điều kiện quan sát đủ tốt, bạn vẫn có thể nhìn thấy một số sao băng của hiện tượng này, nhất là vào buổi tối - trước lúc nửa đêm.

Mưa sao băng Orionids

Mưa sao băng Orionids là hiện tượng hệ quả của sao chổi nổi tiếng Halley. Đây là một sao chổi chu kỳ ngắn, hoàn thành một vòng quỹ đạo trong 76 năm và lần cuối cùng nó tiến tới cận điểm để chúng ta quan sát được là năm 2986. Những mảnh vụn mà sao chổi này để lại trong những lần ghé thăm trở thành những dòng thiên thạch trải dài trong không gian khi lao vào khí quyển Trái Đất tạo thành mưa sao băng Orionids.

Lần đầu tiên mưa sao băng này được quan sát và công bố là vào các năm 1839 và 1940 bởi nhà quan sát Edward C. Herick. Lần đầu quan sát vào năm 1839 ông đã kết luận rằng trận mưa sao băng kéo dài từ mùng 8 - 15/10. Lần quan sát năm 1840 ông đính chính rằng nó bắt đầu mùng 8 và kết thúc vào 25/10.

Trên thực tế, người đầu tiên quan sát chính xác trận mưa sao băng này  là nhà thiên văn Herschel, ông đã quan sát được 14 sao băng của trận này xuất phát từ khu vực của chòm sao Orion vào ngày 18/10/1864 và năm tiếp theo, ông đã kết luận cực điểm của nó chính là ngày 20/10 (năm 1865). Khi đó Orionids đã là một trong những trận mưa sao băng lớn nhất hàng năm có thể quan sát.

Hiện nay, mưa sao băng này thường kéo dài từ mùng 2/10 - 7/11 hằng năm mặc dù mật độ không còn nhiều như trong quá khứ, điều đó có nghĩa là ngay trong thời gian đầu và giữa tháng 10 nếu trời đẹp và có một chút may mắn, bạn có thể sẽ thấy được một vài sao băng vào mỗi đêm. Tuy nhiên, cực điểm thực sự của hiện tượng này chỉ diễn ra trong khoảng thời gian 21, 22/10.

Cực điểm năm nay của Orionids sẽ diễn ra trong khoảng giữa hai ngày 21 và 22/10. Khoảng 22h30 những ngày này, chòm sao Orion bắt đầu xuất hiện trọn vẹn trên bầu trời phía Đông và bạn có thể quan sát thấy nó nếu như có góc nhìn thoáng về phía Đông. Mặc dù vậy, thời điểm hợp lý nhất để bạn bắt đầu quan sát hiện tượng này là sau nửa đêm, tức là rạng sáng ngày 21 và 22 tháng 10. Lúc này chòm sao Orion đã mọc đủ cao để bạn có thể dễ dàng xác định nó nếu trời không nhiều mây và nơi bạn quan sát không quá ô nhiễm. Tới khoảng 3h30 - 4h00 sáng, chòm sao này sẽ lên cao nhất và sau đó sẽ tiếp tục di chuyển về phía Tây. Khoảng thời gian bạn có thể quan sát mưa sao băng này là toàn bộ thời gian từ giữa đêm đến trước khi Mặt Trời mọc.

Mặt Trăng sẽ lặn sớm trong đêm cực điểm này. Vì vậy, nếu có một bầu trời đủ trong và điều kiện quan sát phù hợp, đây sẽ là thời điểm tuyệt vời để quan sát Orionids. Vào thời điểm này ở những khu vực lý tưởng, Orionids có thể đạt từ 30 - 40 vệt sáng mỗi giờ.

Để quan sát tốt, hãy chọn nơi có góc nhìn rộng, ít ô nhiễm và không có ánh đèn chiếu thẳng vào mắt. Cần theo dõi thời tiết trước khi quan sát. Hiện tượng này có thể quan sát ở bất cứ đâu trên thế giới. Bạn không cần bất cứ dụng cụ hỗ trợ nào mà chỉ cần một góc nhìn tốt, một chiếc ghế dài để ngả lưng, mắt hướng lên bầu trời, kiên nhẫn chờ mưa sao băng.

Đặng Vũ Tuấn Sơn (Hội Thiên văn học trẻ Việt Nam)