Hệ tiêu hóa của con người là một ống cơ dài đi từ miệng tới hậu môn và các cơ quan phụ đổ chất tiết vào ống tiêu hóa. Đó là các tuyến nước bọt, túi mật và tuyến tụy.
Bộ máy tiêu hóa có 4 công việc chính.
Vận chuyển nhào trộn thức ăn.
Tiêu hóa thức ăn thành những phần nhỏ hơn.
Hấp thu thức ăn đã tiêu hóa (chủ yếu ở ruột).
Chuyển hóa các thức ăn đã được hấp thu thành những dưỡng chất cần thiết cho cơ thể (chủ yếu diễn ra ở gan)
Để hoàn thành các chức năng trên, hệ tiêu hóa thực hiện các hoạt động nhào bóp, tiết dịch tiêu hóa, hấp thu và đào thải. Do đảm nhận nhiều chức năng nên các triệu chứng bệnh thường gặp của bộ máy tiêu hóa rất đa dạng, rải dọc theo ống tiêu hóa, dưới đây là một số bệnh tiêu hóa thường gặp, trẻ nhỏ dễ mắc phải những căn bệnh về đường tiêu hóa hơn người lớn. Trong những năm đầu đời, hệ tiêu hóa của trẻ vẫn đang phát triển và hết sức non nớt.
Bệnh tiêu chảy
Tiêu chảy là tình trạng đi ngoài ra phân lỏng hoặc tóe nước ít nhất 3 lần/24 giờ. Hàng năm, trên thế giới có khoảng từ 1,5 - 2 triệu trẻ em dưới 5 tuổi tử vong do tiêu chảy. Đây là nguyên nhân thứ hai gây tử vong ở trẻ em sau nhiễm trùng đường hô hấp.
 |
Nguyên nhân phổ biến nhất của tiêu chảy cấp là nhiễm virus. Các nguyên nhân khác bao gồm nhiễm trùng vi khuẩn, tác dụng phụ của thuốc kháng sinh và nhiễm trùng ngoài hệ tiêu hóa. Ngoài ra, còn có một số nguyên nhân ít phổ biến hơn gây ra tiêu chảy.
Cần đưa trẻ đi khám ngay khi có các dấu hiệu sau:
Tiêu chảy có máu;
Từ chối ăn hoặc uống bất cứ thứ gì trong hơn vài giờ ở trẻ sơ sinh và hơn tám giờ ở trẻ nhỏ;
Mất nước từ trung bình đến nặng;
Đau bụng từng cơn hoặc dữ dội;
Thay đổi hành vi, thờ ơ hoặc giảm phản ứng;
Nôn dữ dội, lặp đi lặp lại.
Bệnh rối loạn tiêu hóa
Rối loạn tiêu hóa ở trẻ là hiện tượng phổ biến, do hệ tiêu hóa chưa phát triển đầy đủ. Trẻ bị rối loạn tiêu hóa lâu ngày sẽ dẫn đến suy giảm hệ miễn dịch, nguy cơ cao bị suy dinh dưỡng, chậm phát triển hoặc bệnh nguy hiểm, chẳng hạn như viêm đại tràng.
Nguyên nhân là trẻ dưới 6 tuổi có hệ miễn dịch và sức đề kháng còn non yếu, chưa hoàn thiện. Nên trẻ rất dễ bị vi khuẩn, virus tấn công, nấm, ký sinh trùng xâm nhập, gây nên các bệnh liên quan đến hệ tiêu hóa. Lúc này, vi khuẩn có lợi ở đường ruột chưa đủ mạnh bảo vệ hệ tiêu hóa khỏi virus gây bệnh.
 |
Ngoài ra, nếu việc cho trẻ ăn những thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, chứa nhiều chất bảo quản, dầu mỡ, đường hóa học… cũng sẽ tác động xấu đến hệ tiêu hóa của trẻ.
Khi mắc rối loạn tiêu hóa sẽ khiến trẻ thay đổi hoặc xuất hiện một số triệu chứng bất thường ở đường tiêu hóa như: tiêu chảy, đầy bụng, khó tiêu, buồn nôn, đau bụng âm ỉ hoặc đau từng cơn...
Trẻ em mắc rối loạn tiêu hóa lâu ngày dễ dẫn đến tình trạng hấp thu kém, suy dinh dưỡng và chậm phát triển trí tuệ. Chính vì thế khi thấy trẻ bị tiêu chảy, đầy bụng, nôn… thì cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được khám, chẩn đoán và có biện pháp điều trị thích hợp.
Táo bón
Táo bón không phải là một bệnh, mà là triệu chứng thường gặp trong thực hành nhi khoa và gần đây được coi là một vấn đề lớn trong sức khỏe cộng đồng. Tỷ lệ táo bón ở trẻ em dao động trong khoảng 1 - 30%. Táo bón là nguyên nhân khiến trẻ phải đi khám tại các phòng khám nhi khoa là 3 - 5 % và tại các phòng khám chuyên khoa tiêu hóa nhi là 35%. Táo bón ở trẻ lâu ngày sẽ ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe, gây khó khăn cho việc điều trị.
Khi trẻ mắc táo bón là trẻ đi đại tiện không thường xuyên (ít hơn 3 lần/tuần) hoặc đi tiêu khó khăn, đau đớn, khó chịu, gây căng thẳng cho chính bản thân trẻ và gia đình. Một số trường hợp trẻ có biểu hiện ngứa ở hậu môn, khi đi đại tiện thấy máu tươi trong phân. Nguyên nhân là do phân cứng cọ xát với hậu môn, dẫn đến hình thành các vết nứt ở trên da xung quanh hậu môn. Tình trạng này sẽ nguy hiểm hơn nếu vết nứt không được xử trí đúng cách thì sẽ biến chứng thành ổ viêm hoặc ổ áp xe.
Trẻ đôi khi bị đau quặn bụng mỗi khi đi đại tiện, rặn khi đi vệ sinh, đau rát, thậm chí nứt kẽ hậu môn dẫn đến chảy máu… Bệnh có thể gặp ở trẻ lười ăn rau và các thực phẩm giàu chất xơ, ít uống nước… nhưng cũng có thể gặp ở những trẻ bị rối loạn chức năng đại tràng.
Thông thường táo bón thường chỉ xảy ra trong ngắn hạn, bố mẹ có thể giải quyết bằng cách chăm sóc trẻ đúng cách như: Bổ sung thêm rau, hoa quả nhiều chất xơ vào chế độ ăn cho trẻ. Cũng có thể cho trẻ uống nhiều nước hơn trong ngày. Tuy nhiên, nếu tình trạng táo bón kéo dài thì bố mẹ cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để được can thiệp và xử trí kịp thời.
