Trước khi mất, dù bệnh nặng, GS.TS Trần Quang Hải sống rất lạc quan, vui vẻ nhờ âm nhạc. Trên trang cá nhân, nghệ sĩ đăng nhiều video chơi đàn, hát mừng Giáng sinh.
Ngày 23/12, giáo sư còn gửi đến ban tổ chức Quỹ học bổng Trần Văn Khê tại TPHCM một video ông nói về tâm nguyện lập quỹ học bổng của cha mình, với mục đích hỗ trợ những sinh viên ưu tú, vinh danh các nhà nghiên cứu có đóng góp cho âm nhạc nước nhà.
GS Trần Quang Hải chịu nhiều ảnh hưởng từ người cha quá cố. Nhiều học trò của GS Khê từng nhận xét hai người giống nhau từ diện mạo, giọng nói, đồng điệu tấm lòng yêu nhạc Việt, lại cùng tốt nghiệp Đại học Sorbonne (Pháp). Khi cha mất năm 2015, Trần Quang Hải nói ông "như rắn mất đầu" vì phải rời xa người cha, người thầy, người định hướng ông trên con đường nghệ thuật.
Sinh năm 1944 tại Thủ Đức (TP HCM) trong gia đình có truyền thống âm nhạc, là hậu duệ đời thứ năm của nhạc sĩ cung đình Huế Trần Quang Thọ, thế nhưng khi mới vào nghề, Trần Quang Hải chọn học violin ở trường Âm nhạc và Kịch nghệ Sài Gòn. Năm 1961, khi ông đang học nâng cao nhạc cụ này ở Pháp, GS Trần Văn Khê sang khuyên con về nước.
GS Khê tổ chức một buổi gặp mặt, mời violist Yehudi Menuhin đến để khuyên con trai. Nghe Trần Quang Hải đàn, Yehudi Menuhin khen hay, nhận xét ông có thể tốt nghiệp loại ưu ở Pháp. Thế nhưng nghệ sĩ nổi tiếng gợi ý: "Thế giới đã có hàng nghìn người violin giỏi, đâu cần thêm một người Việt Nam chơi vĩ cầm. Tại sao cháu không theo cha học hỏi âm nhạc Việt Nam?". Về nhà, Trần Quang Hải suy nghĩ một tuần, sau đó quỳ xuống xin cha nhận làm học trò.
Ông dành 10 năm học đàn tranh, đàn nhị, độc huyền cầm, cùng cha biểu diễn ở nhiều nơi trên thế giới. Sau đó, ông lại sang Pháp học thêm, lấy bằng tiến sĩ, làm việc cho Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu khoa học tại Bảo tàng Con người (Musée de l’Homme) ở Paris.
GS Trần Quang Hải luôn nhớ công ơn cha, người tác động trực tiếp đến sự nghiệp, thẩm mỹ của ông: "Nếu không có cha, suốt đời tôi sẽ chỉ là một nhạc công vĩ cầm", ông nói trong một bài phỏng vấn năm 2016, một năm sau ngày cha ông qua đời.
GS Trần Quang Hải tiếp nối nhiều di sản của cha, hoàn thiện hồ sơ trình lên UNESCO để công nhận hát xoan, hát ả đào, đờn ca tài tử là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Trong suốt 40 năm, cùng vợ là nghệ sĩ Bạch Yến, Trần Quang Hải thực hiện hơn 3.000 buổi giới thiệu âm nhạc dân tộc Việt Nam ở nhiều nước trên thế giới. Khi mới kết hôn năm 1978, bà Bạch Yến nổi tiếng với dòng tân nhạc, nhưng sau đó chuyển sang hát nhạc dân tộc vì ảnh hưởng từ chồng.
Trần Quang Hải nổi tiếng nhờ việc nghiên cứu, biểu diễn, phát triển các kỹ thuật như gõ muỗng, thổi đàn môi, hát song thanh. Ông được đặt danh hiệu "vua muỗng" sau khi chiến thắng một cuộc thi gõ trong khuôn khổ Đại nhạc hội dân nhạc tại Cambridge (Anh) năm 1967.
Ông từng biểu diễn gõ muỗng trong hơn 1.000 chương trình. Năm 2012, ông được Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam xác lập kỷ lục Người trình diễn đàn môi tại nhiều quốc gia nhất thế giới.
