<div style="text-align: justify;"><strong>Làm phu cáng vì mê người đẹp </strong> </div> <div style="text-align: justify;">Hứa Tam Tỉnh (1481-?) người làng Như Nguyệt (tên nôm là làng Ngọt), huyện Yên Phong xứ Kinh Bắc (nay thuộc xã Tam Giang, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh), đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập, đệ nhị danh khoa Mậu Thìn, niên hiệu Đoan Khánh năm thứ 4 (1508) đời vua Lê Uy Mục, từng được cử đi sứ (năm 1516) sang nhà Minh; sau ra làm quan với nhà Mạc, lại được cử đi sứ sang nhà Minh; khi trở về, được thăng Thượng thư bộ Lại, hàm Thiếu bảo, tước Đôn Giáo bá, về trí sĩ.</div> <div style="text-align: justify;">Tương truyền, ông xuất thân gia cảnh nghèo khó, không được học tập đến nơi đến chốn, nhưng từ nhỏ đã nổi tiếng thông minh, nhanh nhẹn. Vì ham học mà hàng ngày, mỗi khi ngơi việc chăn trâu, cắt cỏ, Hứa Tam Tỉnh lại đến bên trường làng nghe lỏm thầy đồ dạy chữ, sau mượn bạn bè sách vở để tự học, tối đến lúc thì đốt lá khô, khi thì bắt đom đóm làm đèn đọc sách, luyện chữ.</div> <div style="text-align: justify;">Đến tuổi thanh niên, Hứa Tam Tỉnh trở thành một thanh niên khoẻ mạnh, có tiếng văn hay, chữ đẹp, ứng đối như thần, thế nhưng không mấy để ý đến chuyện thi cử khoa danh mà chỉ chú tâm với công việc ruộng đồng.</div> <div style="text-align: justify;">Một lần đi trên đường, Hứa Tam Tỉnh gặp đám rước quan Trấn thủ xứ Kinh Bắc trẩy qua, phía sau kiệu quan là võng tiểu thư con quan. Có cơn gió thổi nhẹ làm bay dải vải hồng trên võng, Hứa Tam Tỉnh thoáng nhìn thấy tiểu thư nhan sắc diễm lệ đâm ra mê mẩn mới nằn nì người phu cáng xin cho mình khiêng thay để được ngắm người đẹp cho thỏa thích.</div> <div style="text-align: justify;">Khi về nhà, Hứa Tam Tỉnh cứ thần người vì tơ tưởng đến bóng hồng, rồi nằng nặc đòi mẹ phải đến hỏi tiểu thư làm vợ. Người mẹ sợ quá không dám đi, nhưng sau vì thương con liền đánh liều đến dinh quan.</div> <div style="text-align: justify;"><strong>Thử thách của tân nương</strong></div> <div style="text-align: justify;">Thấy chuyện lạ đời, quan Trấn thủ cười lớn nhưng rồi ông ngẫm nghĩ, biết đâu anh chàng nông phu kia nếu không phải là kẻ cuồng vọng thì tất là người khác thường, liền nói với bà mẹ: - Nếu con trai bà muốn vậy thì gọi nó đến đây, ta xem học hành ra sao, nếu quả là người tài thì sẽ gả tiểu thư cho! Bà mẹ vội vã trở về bảo con đến hầu chuyện quan ngay.</div> <div style="text-align: justify;">Lúc giáp mặt, quan Trấn thủ rất thất vọng khi thấy Hứa Tam Tỉnh tuy khỏe mạnh nhưng da đen, người lùn, mặt mũi xấu xí, duy chỉ có con mắt là tinh anh sáng tỏ. Tuy nhiên hỏi đến sách vở, kiến thức thì Hứa Tam Tỉnh đối đáp rất trôi chảy, vì thế ông lấy làm mừng mới bảo chàng thanh niên ở lại trong dinh để ăn học thêm và giao hẹn, nếu thi đỗ cao, nhất định sẽ gả con gái của mình cho.</div> <div style="text-align: justify;">Hứa Tam Tỉnh dốc sức học hành, chỉ hơn một năm sau tham dự thi Hương đỗ đầu, tiếp đó vượt qua kỳ thi Hội. Quan Trấn thủ y lời hẹn cũ cho tổ chức đám cưới, làm lễ thành thân cho đôi trẻ.</div> <div style="text-align: justify;">Tưởng rằng mọi chuyện như thế là êm xuôi, nào ngờ vượt qua được “cửa ải” người cha thì Hứa Tam Tỉnh lại phải đối mặt với thử thách của tân nương.</div> <div style="text-align: justify;">Sách “Đăng Khoa lục sưu giảng” có chép về chuyện này: “Tới khi làm lễ hợp cẩn, tiểu thư vì đã biết Hứa Tam Tỉnh là anh chàng khiêng cáng ngày trước, lại thêm người đen lùn, xấu xí nên chưa ưng lắm, sai người hầu cầm tờ thiếp ra bảo rằng: Cô tôi có một vế câu đối nếu quan tân khoa đối được thì hãy xin làm lễ! </div> <div style="text-align: justify;">Ốc lậu nguyệt xuyên hình như kê noãn, tam tam tứ tứ (nghĩa là nhà thủng bóng trăng dọi xuống, hình như trứng gà, lốm đa lốm đốm).</div> <div style="text-align: justify;">Hứa Tam Tỉnh nghĩ mãi không sao đối được, vừa bực mình vừa thẹn công dùi mài đèn sách bấy lâu, liền bỏ ra bờ sông định tự tử cho khỏi nhục. Khi tới sông, tình cờ trông thấy bóng trăng soi trên mặt nước như muôn ngàn lớp sóng bạc dập dềnh, bỗng nảy tứ thơ, quay ngay về phòng đối rằng:</div> <div style="text-align: justify;">Giang trường phong lộng, thế tự long lân, điệp điệp trùng trùng (nghĩa là sông dài gió lộng, thế như vảy rồng điệp điệp trùng trùng).</div> <div style="text-align: justify;">Tiểu thư xem xong chịu cho là hay, mời Hứa vào làm lễ hợp cẩn. Hôm sau, tiểu thư lại đem câu đối ấy trình cha, quan trấn thủ bảo cứ khẩu khí này thì anh ta còn có thể đỗ Trạng nguyên…</div> <div style="text-align: right;"><em>(còn nữa)</em></div>
