Kỳ bí sự ra đời ngôi chùa cổ bên bờ Hồ Gươm

Nằm tại số 3 phố Nhà Thờ, phường Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm, chùa Bà Đá còn được gọi là Linh Quang tự hay Sùng Khánh tự, là một ngôi chùa có lịch sử hình thành và phát triển khá đặc biệt của thủ đô Hà Nội.

Tương truyền, khi đào đất đắp thành Thăng Long vào đời vua Lê Thánh Tông (1460 - 1497), người dân ở làng Báo Thiên Tự Tháp đã đào được một pho tượng hình dáng một phụ nữ, hoặt một vị Phật bà bằng đá.

Cho rằng bức tượng là hiện thân của Thánh Mẫu, người ta đã lập đền thờ ngay tại nơi đào được tượng và gọi là đền Bà Đá. Sau dân làng thấy linh thiêng mới góp công, góp của xây thành chùa lớn, đón sư về trụ trì và thờ Phật.

Trong cuộc khành quân của quân Tây Sơn ra thành Thăng Long, chùa Bà Đá đã bị ảnh hưởng bởi tình hình chiến sự, trở nên đổ nát hoang tàn. Đến năm 1850, một vị sư là Giác Vượng đến trụ trì và cho tái thiết chùa.

Đến thời Pháp thuộc, chùa bị phá hủy trong một vụ cháy, bức tượng Bà Đá cũng bị mất. Dân làng cho xây lại chùa, đồng thời rước một pho tượng Phật Thích Ca bằng đá để thờ thay thế tượng Bà Đá cũ.

Sau nhiều biến động lịch sử, ngày nay diện tích chùa Bà Đá đã thu hẹp nhiều so với khi xưa. Cổng chùa nhỏ, nằm lọt giữa hai ngôi nhà ống trên mặt phố Nhà Thờ.

Sau cánh cổng là một lối đi hẹp dẫn vào khu chùa chính.

Sau vài đợt trùng tu những thập niên gần đây, chùa có mặt bằng xây dựng kiểu “Nội Công Ngoại Quốc” với các hạng mục chính là tiền đường và thượng điện thờ Phật, hậu đường thờ Tổ và Mẫu.

Hai bên chính điện có hai dãy hành lang nằm đối xứng tả hữu kéo xuống giáp với hậu đường.

Các tháp mộ nằm rải rác trên sân chùa, ở mặt trước, mặt sau và bên hông chính điện.

Bên trong chùa Bà Đá còn lưu giữ được nhiều pho tượng có giá trị, đặc biệt là bộ tượng gỗ lớn tạc hình đức Phật Thích Ca niêm hoa, hai bên là tượng các tôn giả A-nan, Ca-diếp...

Chùa Bà Đá có một vai trò khá quan trọng trong lịch sử Phật giáo ở Thăng Long – Hà Nội. Chùa xưa vốn là trường sở của Lâm Tế tông, được truyền thừa qua nhiều đời tổ sư.

Hiện nay chùa là trụ sở chính của Thành hội Phật giáo Hà Nội. Trong khuôn viên chùa có Trường Trung cấp Phật học Hà Nội.

Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, chùa là một cơ sở cách mạng ở nội thành Thủ đô. Tăng ni Phật tử trong chùa đã đã góp phần vào công cuộc chống giặc ngoại xâm với các hoạt động tuyên truyền vận động, quyên góp ủng hộ kháng chiến...

Chùa Bà Đá đã được công nhận là Di tích lịch sử - kiến trúc cấp quốc gia của Việt Nam.