Cây thìa là hóa gỗ tìm thấy ở Hà Giang, có hoạt tính sinh học gây độc lên các tế bào ung thư phổi, vú, gan, tiền liệt tuyến. Nghiên cứu này mở ra cơ hội chiết xuất hoạt chất phòng và điều trị ung thư.
Ức chế 4 dòng ung thư
Các nhà khoa học Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã công bố kết quả nghiên cứu sinh học và thành phần hóa học của hai loài: Thìa là hóa gỗ Việt - Xyloselinum Vietnamense và Thìa là hóa gỗ leonid - Xyloselinum leonidii thuộc chi thìa là hóa gỗ (Xyloselinum) ở tỉnh Hà Giang. Đây là kết quả nghiên cứu của đề tài do TS Nguyễn Phương Hạnh làm chủ nhiệm, thực hiện trong hai năm 2017 - 2018.
Phân lập các chất từ hai loài trên, các nhà khoa học phát hiện hợp chất falcarindiol từ loài thìa là hóa gỗ việt có tác dụng gây độc cho cả bốn dòng tế bào ung thư phổi, vú, gan và tiền liệt tuyến. Thử trong ống nghiệm chất này thể hiện tác dụng kháng viêm mạnh. Nhóm nghiên cứu đã xây dựng dữ liệu sinh học, sinh thái hai loài thìa là hóa gỗ tại khu Bảo tồn Thiên nhiên Bát Đại Sơn, huyện Quản Bạ, và vùng núi đá vôi thuộc xã Sính Lủng, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang. Các kết quả của đề tài là cơ sở khoa học cho việc bảo tồn nguồn gene quý hiếm và nghiên cứu sâu hơn về các đặc tính và hoạt tính mới của chi thìa là hóa gỗ ở Việt Nam. Bên cạnh giá trị sử dụng, hai loài này rất có ý nghĩa khoa học vì chúng là các loài đặc hữu của Việt Nam. Tuy nhiên, các loài này đang có nguy cơ suy giảm số lượng nhanh chóng do người dân địa phương thu hái quá mức và bán sang Trung Quốc làm thuốc
Loài Thìa là hóa gỗ việt thường mọc rải rác hay thành đám nhỏ ỏ trên núi đá vôi, trong rừng kín lá rộng thường xanh hỗn giao cây lá rộng với cây lá kim, nơi có ít ánh sáng, hay ở chân các tảng đá trên đỉnh núi đá vôi ở độ cao khoảng 1000m -1500m so với mặt nước biển. Qua điều tra ở Hà Giang cho thấy, người dân ở xã Thanh Vân, huyện Quản Bạ thường hay sang địa phận xã Cán Tỷ để thu hái Thìa là hóa gỗ việt về làm thuốc hoặc bán ở chợ. Việc thu hái này dẫn đến suy giảm số lượng cá thể thìa là hóa gỗ theo thời gian..
Nhân giống loài cây quý
Thìa là hóa gỗ việt phân bố tại xã Cán Tỷ, thuộc Khu BTTN Bát Đại Sơn, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang với số lượng từ 45-62 cây/2000 m2. Để bảo tồn loài cây rừng quý hiếm đặc hữu này, các nhà khoa học thuộc Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật đã khảo sát, đã thu được khoảng 1000 hạt Thìa là hóa gỗ chín. Tiến hành gieo 300 hạt ở vườn ươm của Khu BTTN Bát Đại Sơn cho thấy thời gian nảy mầm là 44-56 ngày sau khi gieo, tổng số hạt nảy mầm là 177 (chiếm 59%). Theo dõi sinh trưởng trong 140 ngày kể từ khi gieo hạt Thìa là hóa gỗ việt cho thấy số lượng cây chết là 33 cây, số lượng cây còn sống là 144 cây. Như vậy, nhân giống Thìa là hóa gỗ việt bằng phương pháp hữu tính cho kết quả tốt hơn nhân giống bằng giâm hom trước đây.
Trong tương lai, cần có các nghiên cứu lặp lại và theo dõi sâu hơn để đánh giá chi tiết về sinh trưởng của loài cây này. Điều đáng lưu ý là việc nhân giống hữu tính Thìa là hóa gỗ việt được tiến hành tại khu vực phân bố tự nhiên của loài cây này mới cho kết quả khả quan nói trên. Các nhà khoa học cũng tiến hành gieo hạt Thìa là hóa gỗ việt tại phòng thí nghiệm thuộc Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (Hà Nội) thì không phát hiện hạt nào nảy mầm, điều này có thể do điều kiện thời tiết, thổ nhưỡng không phù hợp.
Hà Bình
