Sinh từ Hoàng Ngũ Phúc tại Bắc Giang.
Con nuôi Thượng thư
Hoàng Ngũ Phúc hay Hoàng Ngũ Phước (1713 – 1776) là danh tướng thời Lê trung hưng; sinh tại xóm Gianh, thôn Khang Cù, xã Phụng Công, huyện Yên Dũng (nay là thôn Tân Phượng, xã Tân Mỹ, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang) trong một gia đình nông dân nghèo, mồ côi cha từ nhỏ và được người cậu ruột nhận nuôi.
Sinh thời Hoàng Ngũ Phúc đã được đánh giá là người nổi tiếng thông minh hay có những ý tưởng độc đáo, làm người xung quanh bất ngờ.
Chuyện kể rằng, thuở nhỏ Hoàng Ngũ Phúc hay cầm đầu bọn trẻ chăn trâu ở quê nhà, chơi trò bài binh bố trận. Ông thường lấy đất sét nặn voi, bốn chân voi được đặt trên mai bốn con cua đồng, lấy con đỉa trâu làm vòi voi và tai voi bằng hai con bướm lớn. Khi con voi chuyển động, ngoe nguẩy cái vòi, vẫy tai tiến ra trận, trông rất hiên ngang.
Lúc bấy giờ ở làng Vân Cốc (Bài Xanh, Yên Dũng, Bắc Giang), dòng họ Dương là một dòng họ có thế lực trong triều Lê – Trịnh ở Thăng Long, trong đó có Thượng thư bộ binh Dương Quốc Cơ.
Tương truyền, trong một lần trên đường kinh lý về quê, Thượng thư Dương Quốc Cơ thấy một đứa trẻ chơi trò trận mạc, đang điều khiển một đàn voi đất, “tả xung hữu đột, hò hét vang trời”.
Điều lạ là đứa trẻ đi đến đâu là có mây hồng che đến đấy. Thượng thư thấy lạ và nghĩ, đứa trẻ này tất sẽ làm nên nghiệp lớn nên đã nhận làm con nuôi, cho ăn học rồi cho theo vào kinh. Đứa trẻ đó chính là Hoàng Ngũ Phúc.
Có thể nói rằng, việc được Thượng thư Dương Quốc Cơ nhận làm con nuôi, chính là một dấu mốc quan trọng đầu tiên trong cuộc đời vị danh tướng Hoàng Ngũ Phúc. Bởi lẽ, chính vị Thượng thư này đã mở cho ông cánh cửa để tiến thân, nhập triều.
Dựa vào các căn cứ đã nêu thì có thể đoán rằng, Hoàng Ngũ Phúc tự nguyện tịnh thân (tự thiến) như một cách thức để nhập triều, xem ra là đúng. Vì thế, có thể đoán rằng, chính Dương Quốc Cơ là người định hướng cho ông làm hoạn quan và trực tiếp đưa ông vào hầu hạ trong Phủ chúa.
Vay tiền tuyển mộ tráng sĩ
Sự nghiệp võ quan của Hoàng Ngũ Phúc bắt đầu được sử sách ghi nhận khi ông dâng 12 điều binh pháp lên chúa Trịnh Doanh và được chấp nhận.
Sách “Đại Việt sử ký tục biên” chép: Khi Trịnh Doanh lên ngôi, các cuộc khởi nghĩa nông dân Đàng Ngoài bùng nổ khắp nơi. Trong lúc triều đình lo việc đánh dẹp, thì tháng 12 năm 1743, Hoàng Ngũ Phúc dâng 12 điều về binh pháp lên chúa Trịnh. Trịnh Doanh biết ông là người có tài đã bằng lòng cho đem thi hành rồi sai ông thống lĩnh kì binh đạo Hải Dương.
Tuy nhiên, khi nghe mệnh lệnh của chúa, Hoàng Ngũ Phúc rất lo sợ vì từ trước tới giờ chưa từng chiến trận, binh đao…
Lúc ấy có người khách khuyên rằng: “Tướng công nên vay một vạn quan tiền trong kho công của nhà nước để mộ lấy những tay tráng sĩ cho mình”.
Thấy Hoàng Ngũ Phúc còn đắn đo, lo vay tiền công sau này không có tiền trả nợ, người khách tiếp: “Tục ngữ có câu rằng: “Tướng vô tài, sĩ bất lai”, nghĩa là người làm tướng mà không có của cải, thì không bao giờ dũng sĩ tìm đến. Nếu như Tướng công thật lòng theo kế sách của tôi, thì những tráng sĩ đều hết sức vì Tướng công mà quyết thắng địch. Thắng rồi Tướng công đã “sang” lại còn “giầu”, có lo gì cái món tiền vạn quan? Còn như, nếu nhỡ bị sa cơ đến chỗ không thể nói được nữa thì còn ai nỡ trách cứ món nợ. Mà trách cứ vào đâu được chứ?
Hoàng Ngũ Phúc cho là phải bèn theo. Vay tiền tuyển mộ tráng sĩ, hợp quân với Hoàng Công Kỳ (cũng là một hoạn quan có tiếng cùng thời với Hoàng Ngũ Phúc) đánh tan quân của “phản loạn” Nguyễn Hữu Cầu. Kể từ đó, sự nghiệp quân sự của ông liên tục “gặt hái” được những thành công vang dội.
(còn nữa)
Nguyễn Thành Trung
