Thuốc đông y trị hen phế quản
Hen phế quản Đông y gọi là háo suyễn, háo hỗng, tật nực. Với các thể như: Lãnh háo, nhiệt háo. Đặc điểm của bệnh là khi gặp tác nhân kích thích: bụi, lạnh, ẩm, gió, nóng, thức ăn…hoặc các yếu tố tác động đến trạng thái tình cảm như lo nghĩ, buồn phiền hoặc phải gắng sức gây mệt nhọc quá thì lòng ống phế quản sẽ co thắt lại, phù nề và tăng tiết dịch. Do vậy, lưu thông của khí ra vào phế nang sẽ khó khăn đặc biệt là thì thở ra.
Đông y khi nói tớ HPQ hay Háo hỗng là quan tâm tới khí. Khí là một thành phần quan trọng có quan hệ hữu cơ với huyết. Nói đến khí phải chú ý đến huyết. Nói đến huyết không thể quên vai trò của khí. Sách nội kinh đã ghi: “ Khí là thống soái của huyết. Huyết là mẹ của khí. Khí lưu thông thì huyết mới lưu thông. Huyết lưu thông thì khí mới lưu thông”. Khí thuộc dương, theo quy luật khí sẽ đi từ trên xuống. Trong HPQ, Háo suyễn khí đi ngược lên gây khó thở và mệt mỏi, tiếng nói nhỏ, ngại nói, dễ ra mồ hôi, chân tay lạnh – Đó là Đoản khí.
Háo – Suyễn là từ ghép chỉ 2 chứng bệnh. Háo chỉ HPQ. Còn Suyễn là chỉ tình trạng khó thở nói chung do rất nhiều nguyên nhân trong đó có loại khó thở của Háo. Do vậy phòng và chữa Háo – Suyễn có khác nhau, trong phạm vi bài này chỉ đề cập tới HPQ khi chuyển mùa.
Không dùng thuốc: luyện khí công, luyện thở; Xoa bóp vùng cổ gáy với các động tác: Day, phân, miết và ấn huyệt: phong trì, định suyễn, phế du.
Dùng thuốc: có rất nhiều vị thuốc và bài thuốc tốt nhưng cần đựơc thầy thuốc khám và chữa cho thích hợp.
Cắt cơn khó thở: dùng bài “Tam tử giáng khí” gồm: Tô tử, la bạc tử, bạch giới tử liều từ 4-12g tùy tuổi, sắc uống. Hoặc dùng: Nhân sâm 12g, gừng 8g, cam thảo 6g, hãm nước uống.
HPQ + Sốt: dùng bài “Ma hạnh thạch cam thang gia giảm” huyền sâm, tô tử gồm: Ma hoàng 6g, hạnh nhân 6g, thạch cao 10g, cam thảo 4g, huyền sâm 4g, tô tử 4g, sắc uống.
Người lớn bị HPQ: dùng bài “Định suyễn thang gia giảm”: ma hoàng 12g, ngũ vị 8g, tô tử 12g , tử uyển 12g, khoản đông hoa 12g, xuyên bối mẫu 12g, cam thảo 6g, sinh khương 3lát, sắc uống.
Lưu ý: Vị thuốc và bài thuốc chữa HPQ có nhiều. Nhưng muốn hiệu quả cao mà an toàn, nên có thầy thuốc chuyên khoa khám và gia giảm cho thích hợp với từng người. Việc chữa bệnh HPQ cần chú ý phối hợp với phòng bệnh trước, trong và lúc điều trị ngang với dùng thuốc.
Box: Phòng bệnh HPQ cần: Tránh lạnh và gió đột ngột – Giữ ẩm và kín ngoài da; Tránh bụi, múi khét, thiu thối; Không để môi trường thở quá khô hay quá ẩm; Tránh gắng sức gây mệt; Sinh hoạt điều độ, không để thận tinh hao tổn quá mức; Tránh thức ăn mẫn cảm đễ bùng phát cơn khó thở như da gà, tôm, cua, nhộng…; Hạn chế bia rượu; Giữ cho tinh thần được vui tươi, hạn chế lo nghĩ buồn phiền.
GSTS Dương Trọng Hiếu (Viện y học cổ truyền TƯ)
