Theo y học cổ truyền, đau tức hông sườn thuộc chứng hung thống, hiếp thống bao quát cả hung tý và chân tâm thống. Trong lâm sàng, các chứng phế viêm, hung mạc viêm, đau thần kinh liên sườn, viêm túi mật, giun chui ống mật, sỏi mật, viêm gan, xơ vữa động mạch... triệu chứng xuất hiện ở mức độ khác nhau đều nằm trong phạm vi hung hiếp thống. Điều trị thường phân thành hai thể hư, thực. Thực chứng phần nhiều thấy ở loại khí trệ và huyết ứ. Nếu khí trệ thường kèm theo các chứng trạng ngực khó chịu, khí trướng (nữ giới thấy bầu vú căng tức) và ợ hơi. Huyết ứ thường kèm theo chứng trạng sắc mặt tối trệ, môi miệng tím tái hoặc có nốt ứ huyết.
Dưới đây là bài thuốc sắc nước uống, tác dụng dưỡng can thận âm, sơ can lý khí. Chữa can thận âm hư, can khí uất gây nên ngực sườn đau tức, miệng đắng, ợ chua, họng khô, lưỡi đỏ khô.
Dẫn giải bài thuốc: Sa sâm, mạch đông, đương qui, sinh địa, câu kỷ tư dưỡng can thận. Xuyên luyện tử để sơ can lý khí giảm đau.
Gia giảm: Nếu đau nhiều gia huyền hồ, uất kim. Nếu tiêu hóa kém gia sa nhân, mộc hương, kê nội kim. Nếu đắng miệng, họng khô gia hoàng cầm, thiên hoa phấn. Nếu táo bón gia qua lâu nhân, hỏa ma nhân. Nếu có hư nhiệt gia địa cốt bì, lá dâu để thoái hư nhiệt, chỉ hãn. Nếu gầy nóng do âm hư gia thạch hộc để dưỡng vị âm. Nếu bụng đau gia hương phụ, cam thảo để hòa can.
Để trị đau ngực sườn do âm hư nội nhiệt phối hợp bài Cách hạ trục ứ thang: Ngũ linh chi 12g, đương qui 12g, xuyên khung 12g, đào nhân 12g, đơn bì 12g, xích thược 14g, ô dược 12g, diêm hồ sách 12g, cam thảo 6g, hương phụ 12g, hồng hoa 10g, chỉ xác 8g sắc nước uống. Tác dụng hoạt huyết, hóa ứ, hành khí chỉ thống. Trị huyết ứ dưới cơ hoành hoặc hình thành khối u đau hoặc gan lách to.
Để trị đau ngực sườn do âm hư nội nhiệt, phối hợp bài Tiếp tục vô âm phương: Thục địa 20g, hoài sơn 18g, đơn bì 14g, sơn thù 16g, phục linh 12g, trạch tả 10g, mạch môn 12g, ngũ vị 12g, đỗ trọng 14g, ngưu tất 12g. Tác dụng trị thận âm hư, eo lưng gối yếu mềm, xương nóng đau, váng đầu, chóng mặt ù tai.
Lương y Phan Thị Thạnh (Hội Đông y Vũng Tàu)
