Củ đinh lăng càng lâu năm càng tốt
Ở ta có tới 7 loại đinh lăng như đinh lăng hương, đinh lăng bụi, đinh lăng lá tròn, đinh lăng trổ, đinh lăng dĩa, đinh lăng rang, hay trồng và sử dụng tốt nhất là loại đinh lăng hương lá nhỏ và đinh lăng bụi lá xẻ lông chim, lá nhọn có mùi thơm và vị hơi đắng, thường dùng làm rau gia vị ăn với thịt lợn, làm gỏi, làm nem và ăn sống chung với nhiều loại rau khác. Rễ củ thái lát phơi khô tẩm nước gừng sao vàng mỗi lần 20-30g sắc uống hoặc phối hợp với vị thuốc khác, nấu cao, ngâm rượu uống, hoặc tán bột, củ phối hợp với xương thịt hầm nấu canh ăn đều tốt.
Theo dược tính hiện đại, củ đinh lăng có 0,3% glycozit, alcaloid, saponin, 13 loại axit amin và vitamin B1, trong thân và lá cũng có chất quý tương tự nhưng ít hơn.
Theo y học cổ truyền, đinh lăng có vị ngọt hơi đắng, tính mát. Rễ tác dụng bổ huyết, thông huyết, lợi sữa. Thường chữa suy nhược, tiêu hóa kém, ho ra máu, nhức mỏi tay chân, phụ nữ sau sinh ít sữa, lợi tiểu giải độc. Lá đinh lăng chữa cảm sốt đau đầu, dị ứng mẫn ngứa. Thân và cành chữa thấp khớp đau lưng. Nhiều người còn cho rằng rễ đinh lăng bổ được gọi là "nhân sâm nhà nghèo" dùng dưới dạng phơi khô ngâm rượu, sắc uống, hoặc phối hợp vị thuốc bổ khác uống cũng tốt.
Ngày nay, củ đinh lăng còn được biết đến như một loại biệt dược tự nhiên thường được dùng để ngâm rượu uống hoặc kết hợp với một số vị thuốc Đông y trong các thang thuốc bổ thận tráng dương.
Cây đinh lăng lá nếp hay đinh lăng lá nhỏ là một dược liệu quý có thể dùng được cả lá, thân và củ. Tuy nhiên, để ngâm rượu, chỉ nên sử dụng phần củ đinh lăng và củ càng lâu năm càng tốt. Bởi phần củ đinh lăng có chứa một lượng lớn saponin tự nhiên mang đến tác dụng toàn diện cho sức khỏe con người. Củ đinh lăng càng nhiều năm tuổi thì lượng saponin này được tích tụ lại càng nhiều (thậm chí còn nhiều hơn cả nhân sâm).
Rượu đinh lăng khô sẽ có hương vị thơm ngon hơn rất nhiều so với đinh lăng tươi. Dù là tươi hay khô thì tốt nhất nên chọn loại đinh lăng lá nhỏ.
Cách ngâm rượu đinh lăng
Làm sạch củ đinh lăng như với ngâm rượu đinh lăng tươi, để ráo nước hoặc lau khô. Dùng dao sắc thái lát cả rễ và củ, đem phơi khô từ 6 - 7 nắng (phơi đinh lăng vào mùa hè sẽ nhanh khô và sạch hơn rất nhiều). Đem đinh lăng đã phơi khô đi sao vàng ở chảo nóng với nhiệt độ nhỏ trong khoảng 5 - 7 phút rồi đổ ra để nguội. Làm thế này sẽ khiến rượu đinh lăng sau khi ngâm có mùi thơm đặc trưng.
Tiến hành ngâm đinh lăng đã sao vàng với rượu nếp 40 - 42 độ với tỷ lệ 1: 10 trong vòng tối thiểu 3 tháng. Lưu ý, 1kg đinh lăng khô tương đương với khoảng 4kg đinh lăng tươi và hàm lượng saponin trong đinh lăng khô cũng nhiều hơn khi củ còn tươi.
Chú ý bảo quản bình rượu ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng để rượu không bị bay hơi, mất mùi.
Lương y Minh Phúc (nguyên Phó Chủ tịch Hội Đông y Vũng Tàu)
