Biến chứng bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Các biến chứng của GERD

Bình thường khi chúng ta ăn uống, thức ăn đưa từ miệng xuống thực quản, cơ vòng thực quản dưới mở ra cho phép thức ăn xuống dưới dạ dày, sau đó tự động đóng kín lại để ngăn không cho thức ăn và dịch vị trào ngược trở lại. Bệnh trào ngược dạ dày thực quản xảy ra khi dịch dạ dày trào ngược lên gây tổn thương các cơ quan thực quản, thanh quản, miệng.

Bệnh không điều trị đúng có thể gây ra các biến chứng như viêm thực quản và hẹp thực quản, rối loạn giọng nói (chiếm > 80%); viêm thanh quản, viêm họng mạn (chiếm 52%); xơ-sẹo hẹp hạ thanh môn (chiếm 78%); ung thư thanh quản; viêm mũi-xoang mạn; hội chứng ngừng thở trong giấc ngủ (OSAS); viêm tai giữa tiết dịch và gần đây còn có ý kiến cho rằng, hội chứng đột tử ở trẻ con có liên quan với GERD.

Điều trị hiệu quả

Mục tiêu của điều trị GERD là giải quyết hết trào ngược, cải thiện chất lượng cuộc sống, làm lành tổn thương, phòng ngừa, chống tái phát viêm thực quản và các biến chứng của bệnh trào ngược. Về điều trị nội khoa, hiện nay người ta đi đến thống nhất điều trị GERD với các thuốc ức chế bơm proton (PPI proton pump inhibitor) là cơ bản, PPI làm ức chế sự hình thành tiết axit tại các tế bào của dạ dày. Omeprazole là dược phẩm được dùng chủ yếu trong điều trị GERD, phổ cập nhất trên thế giới và cả nước ta từ lâu nay.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, Omeprazole có tác dụng tốt với GERD có triệu chứng, tổn thương ở họng hay thanh quản. Với các trường hợp có ho cơn, kéo dài, ho ngang, dùng riêng Omeprazole cũng làm giảm hết ho, chỉ khi có các hình ảnh của viêm phế quản, viêm phổi mới cần đến kháng sinh hỗ trợ.

Trong các trường hợp có các triệu chứng của GERD mà không có các tổn thương cụ thể ở thực quản, dạ dày, Omeprazole chỉ cần dùng tối thiểu 20mg/ngày trong 2 - 4 tuần. Trong các trường hợp GERD có tổn thương viêm, loét dạ dày, liều hàng ngày nên là 40mg, Omeprazole chia 2 lần hoặc 1 lần vào tối sau khi ăn 1 - 2 giờ.Thời gian điều trị cần kéo dài 4 - 8 tuần. Kinh nghiệm qua thăm khám điều trị cho các bệnh nhân cho thấy, thường sau 5 - 10 ngày các triệu chứng giảm đi rõ rệt hoặc gần hết hẳn nhưng nếu ngưng thuốc, vài ngày sau các triệu chứng lại trở lại, do đó bệnh nhân cần phải hiểu, thời gian điều trị bệnh có thể phải kéo dài, liên tục.

Cũng cần nêu thêm các PPI không có tác dụng gì với Barrett thực quản, nếu có chỉ là làm giảm sự phát riển thành ung thư thực quản. Các PPI không nên dùng cho người có thai trong 3 tháng đầu, nhưng với các trường hợp có thai trên 5 tháng, PPI không gây hại.

Trong các trường hợp GERD có loét dạ dày việc phối hợp với kháng sinh là cần thiết, nhất là trong các trường hợp loét có HP+ , dùng Clarithromycin nhưng không cần duy trì suốt thời gian sử dụng PPI, theo kinh nghiệm điều trị thì chỉ dùng trong 7 ngày đầu khi các triệu chứng, ho hết hay giảm đi là được.

Kháng viêm không steroid được khuyến cáo dùng trong các trường hợp có viêm dạ dày thực quản, đặc biệt là khi có viêm nề thanh quản, viêm họng. Lưu ý không được dùng corticoid trong GERD, dù có kèm theo các tổn thương, viêm ở tai mũi họng (viêm xoang, amiđan…) vì sẽ làm tăng GERD rõ rệt.

Trong việc xử lý trào ngược dịch vị lên mũi, một phác đồ ít tốn kém được đưa ra như không cho bệnh nhân ăn uống trong vòng 2 giờ trước khi đi ngủ. Cho bệnh nhân nằm gối đầu cao 10 - 15cm, kiêng ăn chocolate, bánh kẹo cà phê và thức uống axit như nước cam chanh có gas (chú ý rằng, hầu hết nước ngọt giải khát có gas đều chứa ít nhiều caffeine). Với bệnh nhi, bất kỳ bệnh nhi nào bị viêm xoang nặng đến mức không đáp ứng điều trị nội khoa tối ưu mới được xem như bị mắc chứng trào ngược dịch vị, trừ phi xét nghiệm cận lâm sàng phủ định và việc điều trị tốt trào ngược dịch vị lên mũi sẽ giảm tới 90% các ca viêm xoang nặng phải đưa vào phòng mổ.

Trường hợp phải cần đến phẫu thuật

Phẫu thuật có thể được khuyến cáo nếu bệnh nhân có biến chứng GERD nghiêm trọng. Ví dụ, axit dạ dày có thể gây viêm thực quản, điều này có thể dẫn đến chảy máu hoặc loét. Sẹo do tổn thương mô có thể làm hẹp thực quản và khó nuốt. Phẫu thuật được chỉ định khi bệnh nhân có bệnh trào ngược dạ dày vừa phải đến nặng, có thể được ghi lại một cách khách quan (thường thông qua nghiên cứu pH 48 giờ dương tính). Ngoài ra, bệnh nhân thường có các triệu chứng ợ nóng và trào ngược dai dẳng mặc dù trải qua liệu pháp ức chế bơm proton.

Người bệnh bị viêm thực quản trào ngược được chẩn đoán bằng triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng, có hoặc không có thoát vị cơ hoành kèm theo, đã được điều trị nội khoa đúng phương pháp trong ít nhất 6 tháng mà không đỡ.

BS Trần Kiên Quyết và đồng nghiệp (Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn)