Bạc hà hay còn gọi là bạc hà nam, tên khoa học là Mentha arvensis L thuộc họ hoa môi (Labiatae). Là loại cây cỏ cao từ 10 – 60cm, than vuông và có nhiều lông, lá mọc đối chữ thập, mép có răng cưa. Hoa mọc vòng ở kẽ lá, cánh hoa hình môi màu tím hay hồng nhạt. Cây bạc hà thấy mọc hoang ở đồng bằng hay miền núi nước ta như Sa Pa, Tam Đảo, Ba Vì, Sơn La, cũng được trồng nhiều tại Hưng Yên, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa hay ngoại thành Hà Nội...
Bộ phận sử dụng để chế biến là toàn cây bỏ rễ. Chặt ngắn khoảng 3cm hay dùng lá được thu hái khi cây sắp ra hoa để phơi khô trong râm mát (âm can) cũng có thể sử dụng tươi.
Đông y cho rằng bạc hà có vị cay, tính mát, không độc, chữa trị cảm mạo, tán phong nhiệt, chữa sốt, nhức đầu, hắt hơi sổ mũi, ngạt mũi, không ra mồ hôi, chữa nôn mửa không tiêu. Có tác dụng kích thích tiêu hóa, chữa kém ăn, không ra mồ hôi. Liều sử dụng trung bình từ 10 – 12g dưới dạng thuốc sắc hay giã tươi vắt lấy nước cốt uống. Lưu ý không sử dụng trong trường hợp ra nhiều mồ hôi hay trẻ sơ sinh. Khi sắc chú ý không lâu quá 15 phút để bảo tồn được tinh dầu bạc hà không bị bay hơi làm giảm thiểu lượng tinh dầu cần thiết.
Ngoài ra người ta còn điều chế tinh dầu bạc hà dùng trị nhiều bệnh chứng. Hoặc trong tân dược đã được điều chế tinh dầu bạc hà dưới dạng tinh thể Menthol để nạp vào các lọ nhựa làm ống hít xông họng mũi. Hoặc còn cho tinh thể Menthol vào các nguyên liệu để làm thành bánh kẹo bạc hà ...
Để tham khảo và áp dụng trị liệu, dưới đây xin giới thiệu những phương thuốc chữa trị bệnh từ cây bạc hà.
Chữa các chứng cảm sốt: Khi thấy cảm sốt nóng không gai rét, nhức đầu, mặt đau sưng, nôn ọe hoặc là trẻ sốt nóng hay lên sởi lúc bắt đầu mọc. Dùng bạc hà 10 – 15g, sắn dây 10 – 15g. Đổ chừng 1/3 lít nước vào siêu, đậy nắp bịt kín vòi đun sôi một dạo thì bắc xuống để xông và rót 1 chén uống. Sau đó lại sắc và uống thêm từ 1 – 2 nước nữa. Nếu lúc này thấy xuất hiện mồ hôi thì thôi không xông nữa và uống thuốc nguội.
Hoặc lấy lá bạc hà tươi hay khô có lượng bằng nhau. Mỗi thang thuốc lấy 8 – 15g, sắc lấy nước thuốc uống.
Chữa dị ứng: Dùng lá bạc hà tươi giã nát xát vào nơi ngứa.
Giải cảm, sốt nóng không có mồ hôi: Dùng tinh dầu bạc hà, mỗi lần uống từ 8 – 15 giọt chiêu với nước nóng.
Chữa nôn mửa, không tiêu: Dùng tinh dầu bạc hà, mỗi lần uống 4 – 8 giọt, chiêu với nước nguội. Chú ý khi uống tinh dầu bạc hà cần rót tinh dầu vào chén, hay thìa nước rồi chiêu vào họng, sau đó lại uống nước tráng miệng.
BS Trung Hoàng (chuyên gia Bộ Y tế)
