1.Phế nhiệt thương tân. Người bệnh có triệu chứng sốt, tự nhiên các chi mềm oặt, da khô, tâm phiền, miệng khát, ho, họng khô, tiểu tiện vàng xẻn, đại tiện táo, lưỡi đỏ rêu vàng, mạch tế sác. Cách chữa: Thanh nhiệt nhuận táo, dưỡng phế ích vị. Bài thuốc: Tang diệp, nhân sâm, hô ma nhân, mạch môn, tỳ bà diệp, thạch cao, a giao, hạnh nhân, cam thảo. Cách dùng: sắc nước uống. Tác dụng: thanh phế nhuận táo.
2.Thấp nhiệt lưu trú: Chủ chứng: Các chi mềm nhũn, hoặc hơi cứng, tê dại thường thấy ở chân, hoặc có sốt, tiểu tiện vàng dắt, rêu lưỡi vàng nhờn, mạch nhu hoặc sác. Cách chữa: Thanh nhiệt lợi thấp. Bài thuốc: Hoàng bá, thương truật, ý dĩ, tỳ giải, ngưu tất, ngũ gia bì, trạch tả. Cách dùng: Thuốc tán bột mịn trộn đều, mỗi lần uống 8 – 12g với nước sôi để nguội hoặc làm thuốc thang, tùy tình hình bệnh lý có gia giảm kết hợp với các vị thuốc khác. Tác dụng: Thanh nhiệt táo thấp.
3.Tỳ vị hư nhược. Chủ chứng: Cảm thấy chân dần dần mềm nhũn rã rời, ăn uống ít, đại tiện lỏng, mặt phù và nhợt, rêu lưỡi mỏng mạch tế. Cách chữa: Kiện tỳ ích khí. Bài thuốc gồm nhân sâm, sơn được, bạch truật, phục linh, ý dĩ nhân, biển đậu, liên nhục, cát cánh, sa nhân, trần bì, cam thảo. Cách dùng: Tất cả tán bột mịn, mỗi lần uống 8 – 12g với nước sôi nguội hoặc làm thuốc thang sắc nước uống.Tác dụng: Bổ khí kiện tỳ, thẩm thấp hòa vị, lý khí hóa đàm.
4.Can thận hư suy. Bệnh phát tương đối chậm, chân tay mềm, yếu, lưng gối đau và chóng mặt, tai ù, di tinh hoặc đái són. Lưỡi đỏ ít rêu, mạch tế sác. Cách chữa: Bổ ích can thân, tư âm thanh nhiêt. Bài thuốc gồm bạch thược, câu kỷ, đỗ trọng, đương quy, hoàng kỳ, hổ cốt, ngưu tất, nhân sâm, quy bản, sơn dược, thục địa, tỏa dương, trần bì. Cách dùng: Tán bột, trộn với rượu và hồ làm hoàn. Ngày uống 12g, với nước pha muối loãng, trước lúc ăn cơm. Tác dụng: tăng nguyên khí, bổ Thận thủy. Trị hư tổn, suy nhược cơ thể.
Bài thuốc gồm tang diệp, nhân sâm, hồ ma nhân, mạch môn, tỳ bà diệp, thạch cao, a giao, hạnh nhân, cam thảo. Cách dùng: sắc nước uống. Tác dụng: Thanh phế nhuận táo. Bài này chủ trị chứng phế khí âm hư do ôn táo thương phế, triệu chứng thường thấy là sốt đau đầu, ho khan, suyễn tức khó thở, mũi mồm họng khô, ngực đầy, sườn đau, lưỡi khô không rêu.
Lương y Nguyễn Minh, Trung tâm y tế Việt – Nga
