Các trường hợp lao mạch máu cần được chẩn đoán sớm và điều trị theo phác đồ lao ngoài phổi ngay sau phẫu thuật.
Có thể tử vong bất cứ lúc nào
Bệnh nhân N.V.C. (50 tuổi, Trà Vinh), được chuyển đến Bệnh viện Bình Dân trong tình trạng đau bụng dữ dội vùng quanh rốn và hông lưng. Qua khai thác bệnh sử, bệnh nhân cho biết từng điều trị lao phổi 3 năm trước.
Kết quả siêu âm và chụp CT đa lớp cắt vùng bụng ghi nhận có vết rách thành trái động mạch chủ bụng, đoạn dưới thận, đường kính 9mm khiến máu thoát ra, tạo túi phình lớn, có huyết khối quanh túi phình và quanh động mạch chủ, bụng to gần bằng trái banh tennis đang dọa vỡ. Ca phẫu thuật cấp cứu được tiến hành nhanh chóng.
Trường hợp thứ 2 là bệnh nhân V.T.L. (43 tuổi, Bến Tre) nhập viện vì đau nhiều vùng quanh rốn 10 ngày. Bệnh nhân cũng có tiền sử điều trị lao phổi và lao hạch 6 tháng trước. Đặc biệt, người bệnh có thể trạng gầy yếu, suy kiệt, bị thủng động mạch chủ khiến máu chảy rỉ rả vào khoang sau phúc mạc, tạo khối máu tụ khu trú lâu ngày xơ hoá. Nếu tổn thương gây chảy máu lượng nhiều vào ổ bụng, người bệnh có thể tử vongbất cứ lúc nào.
Theo BSCKII Hồ Khánh Đức, Trưởng khoa Phẫu thuật Tim - Mạch máu, đây là một trường hợp phức tạp vì biến chứng lao hạch khiến ổ bụng viêm dính, nhiều nang hạch, các quai ruột giãn, máu tụ dâng cao và các khối hạch lớn. Các bác sĩ đã gỡ dính, bóc tách, lấy trọn khối hạch viêm cạnh động mạch chủ, cắt lọc đoạn vách túi phình bị tổn thương do lao, thay đoạn động mạch chủ bị thủng bằng ống ghép nhân tạo.
Ông Đ.M.T. (64 tuổi, Cà Mau) là bệnh nhân thứ 3 được chẩn đoán lao mạch máu gây thủng động mạch chủ. Ông nhập viện cấp cứu vì ói máu và đi cầu phân đen từng đợt lượng nhiều không rõ nguyên do. Bệnh nhân có dấu hiệu mất máu nặng, phải truyền 5 đơn vị máu. Ông T. cho biết mình chưa từng được chẩn đoán lao trước đó. Kết quả giải phẫu bệnh mẫu mô tá tràng và thành động mạch cho thấy tổn thương điển hình do lao gây ra.
Phải điều trị lao ngay sau phẫu thuật
Các bệnh nhân đã được phẫu thuật cấp cứu kịp thời, cắt lọc túi phình, loại bỏ đoạn mạch máu bị hủy hoại do lao, đặt ống ghép động mạch nhân tạo.
Hiện nay, cả 3 người bệnh đang đáp ứng điều trị lao và thể trạng cải thiện tốt. BSCKII Hồ Khánh Đức cho biết, lao vách mạch máu dẫn tới phình động mạch chủ, thủng vỡ động mạch chủ là bệnh hiếm gặp. Một báo cáo hồi cứu trên thế giới từ năm 2008 - 2017 (9 năm) của tác giả Manika ghi nhận 28 trường hợp, gồm 18 nam và 10 nữ từ 16 - 84 tuổi. Trong đó, 7 bệnh nhân có tiền sử điều trị lao phổi. Bệnh thường xuất phát từ lao phổi lan ra cấu trúc xung quanh động mạch chủ, gây lao hạch, lao màng ngoài tim, mủ màng phổi, lao cột sống hoặc lao cạnh cột sống. Sau đó, trực khuẩn lao có thể xâm nhập vào thành động mạch. Ngoài ra trực khuẩn lao có thể di chuyển trong máu và đóng ở mảng xơ vữa của thành mạch gây các tổn thương dạng viêm ở thành động mạch chủ, dần phá hủy thành mạch. Khi thủng có thể gây chảy máu ồ ạt hoặc khu trú tạo thành túi phình giả.
BS.CKII Hồ Khánh Đức khuyến cáo, biểu hiện lâm sàng điển hình của tổn thương lao động mạch chủ thường bao gồm: Sốt và đau bụng liên tục liên quan đến vị trí của túi phình; sốc hay có các triệu chứng của chảy máu ồ ạt, đặc biệt là trong trung thất hay đường tiêu hoá, cũng có thể trong khoang màng phổi, trong ổ bụng hay sau phúc mạc; khối u cạnh động mạch chủ đập theo mạch, lan rộng nhanh.
Do vậy, người bệnh đã và đang điều trị lao, nếu đau bụng kéo dài với khối u vùng bụng hoặc đột ngột mất tri giác do sốc mất máu, cần đến cơ sở chuyên khoa về mạch máu để được thăm khám, xử lý và phối hợp điều trị lao theo phác đồ.
Khác với các trường hợp vỡ động mạch chủ do vỡ túi phình thông thường, các trường hợp lao mạch máu cần được chẩn đoán sớm và điều trị theo phác đồ lao ngoài phổi ngay sau phẫu thuật. Nếu không, các tổn thương lao sẽ tiếp tục tiến triển âm thầm, tăng nguy cơ nhiễm trùng mảnh ghép gây viêm thủng mạch máu, đột tử do mất máu.
