Hắc võng mạc trung tâm thanh dịch (CSC) tuy được coi là lành tính nhưng một số trường hợp mạn tính, tái phát nhiều lần gây giảm hoặc mất thị lực tiệm tiến. Ở nhiều bệnh nhân thị lực giảm sút nhiều, có biến hình, rối loạn sắc giác. Bệnh lý nhu mô hắc mạc bao gồm: CSC, bệnh polip mạch hắc mạc (PCV), bệnh biểu mô sắc tố hắc mạc (PPE). Tất cả các bệnh lý trên đều dẫn đến thay đổi độ dày của hắc mạc.
CSC thường xảy ra ở nam giới tuổi trung niên, xuất hiện bệnh với những triệu chứng khá điển hình: Có vùng đen trước mắt (ám điểm trung tâm tương đối), nhìn hình biến dạng, thấy vật bị thu nhỏ. Khám lâm sàng khi soi đáy mắt người ta thấy có bong thanh dịch võng mạc, bong biểu mô sắc tố ở võng mạc hậu cực, nứt vỡ hàng rào biểu mô sắc tố.
Cơ chế bệnh sinh: Gia tăng tính thấm, tăng áp lực thủy tĩnh tại hắc mạc, thiếu máu dạng thùy. Biến đổi của biểu mô sắc tố (RPE) là thứ phát, đầu tiên không có triệu chứng sau đó mới biểu hiện bằng dịch đọng ở dưới võng mạc sát với hắc mạc. Gần đây nguyên nhân được đề cập đến nhiều là do tăng cortizol nội sinh hoặc dùng quá nhiều cortizol ngoại sinh. Khi đó có biến đổi về đông máu, tổn hại màng Bruch, nứt vỡ hàng rào RPE ảnh hưởng đến vận chuyển nước và ion. Ngoài ra còn liên quan đến H.pyloric là do vi khuẩn này gây rối loạn hệ đông máu.
Nhờ có OCT và chụp mạch người ta thấy nhiều biểu hiện bất thường của hắc mạc và biểu mô hắc tố: Hắc mạc dày lên, lớp hạt ngoài bị mỏng đi, có hiện tượng tự tăng huỳnh quang ở vùng bong thanh dịch, số lượng tế bào nón có thể giảm.
Để phòng ngừa bệnh cần lưu ý:
- Giảm hoặc dừng cortizol ở mọi dạng thức: Thuốc tra nhỏ, khí dung, cream bôi, uống, tiêm…
- Tránh các thuốc kích thích: Sildenafil, ectasy
- Các thuốc kháng glucocorticoide không có kết quả như việc dùng Ketocornazol chẳng hạn
- Các thuốc chẹn beta giao cảm không có tác dụng trên CSC.
- Các thuốc chống VGEF không có tác dụng trong thực tế điều trị.
- Thuốc lợi tiểu là Acetazolamide tác dụng tốt cho CSC cấp.
- Thuốc lợi tiểu dòng chống hấp thu muối khoáng ở ống thận như spirolondactone qua nghiên cứu so sánh thấy làm tiêu bong thanh dịch và phục hồi thị lực nhanh hơn lô chứng. Liều khuyến cáo là 25mg hàng ngày trong 12 tuần.
- Epleronone được dùng cho CSC mạn tính: Cải thiện dịch bong và thị lực nhanh hơn nhóm chứng, giảm được chiểu dày võng mạc. Thời gian dùng thuốc khác nhau tùy nhóm nghiên cứu: Có nhóm dùng 25mg trong 1 tuần rồi tăng lên 50 mg trong 3 tháng
Bệnh lý tân mạch hắc mạc được coi là biến chứng muộn của CSC mạn tính. Nhờ có kỹ thuật chụp ICG và OCT người ta phát hiện được tân mạch type1 dưới biểu mô sắc tố, có kèm bong thanh dịch hoặc không, biểu hiện bằng các vùng tối lõm xuống của biểu mô sắc tố (RPE). Khi ở giai đoạn này cần điều trị bằng laser Argon kinh điển giảm liều hoặc laser vi xung.
BS Hoàng Cương (Bệnh viện Mắt T.Ư)
