Trong Đông y vối là vị thuốc có tên mạn kinh tử. Lá vối vị đắng cay, hơi chát, tính mát, có tác dụng điều hòa gan, phổi và bàng quang. Nhân dân dùng lá nấu nước uống hàng ngày để tiêu thực, làm giảm mỡ trong máu, về mùa hè làm mát huyết, trị cảm nắng, khi làm việc ngoài trời nắng, uống nước lá vối có tác dụng điều hòa thân nhiệt, hạt ngoài nấu nước uống có tác dụng như lá vối còn dùng làm thuốc điều trị một số bệnh.
Vối có hai loại vối nếp và vối tẻ, vối tẻ còn có tên gọi vối trâu, lá to màu xanh đậm. Vối nếp lá nhỏ hơn, có màu ngà vàng, khi nấu nước có mùi thơm dễ chịu, khi uống nước vối nếp đậm đà, ngon hơn vối tẻ. Vối quanh năm xanh tốt, tháng 3-4 âm lịch ra hoa, tháng 8 quả chín, người ta hái quả đã già vào tháng 5-6 phơi khô làm thuốc, sao tẩm theo yêu cầu của bài thuốc, nếu trị các chứng ở gan sao với giấm, nếu trị chứng đau đầu, phong thấp, co giật sao với rượu, nếu chỉ thanh nhiệt giải độc thì không sao.
Mạn kinh tử (quả vối) có vị đắng cay, tính hơi hàn vào các kinh can, phế và bàng quang, có tác dụng làm mát huyết, tán phong nhiệt, lợi tiểu, điều trị các chứng: Cảm mạo do phong nhiệt, nhức đầu, chóng mặt, tê thấp, co giật, đau mắt do phong nhiệt, mắt mờ nhìn không rõ. Nước sắc đặc lá vối có tác dụng: Kháng khuẩn, chống viêm, giảm đau, giảm huyết áp do gan nóng, tiêu đờm bình suyễn (theo nghiên cứu của Viện Đông y Trung ương 1968). Dùng khô ngày uống 20g, dùng lá tươi ngày dùng 40g. Lá vối thường hái vào mùa thu phơi khô để dễ bảo quản, dùng quanh năm.
Bài thuốc điều trị chứng đau đầu mắt mờ: Mạn kinh tử (hạt vối) 10g, cúc hoa 8g, tế tân 3g, xuyên khung 6g, cam thảo 4g, bạch chỉ 6g, sắc với 600ml nước lấy 200ml chia 3 lần uống trong ngày, uống trước khi ăn. Uống liên tục 20 ngày.
Bài thuốc điều trị gan nhiễm mỡ: Mạn kinh tử 20g, hạ khô thảo 20g, hà diệp (lá sen phơi khô) 20g, ô mai 5 quả đun nước uống hàng ngày. Và nhiều bài thuốc khác có thành phần mạn kinh tử để điều trị các chứng bệnh khác nhau. Nước lá vối dùng tắm rửa để điều trị một số chứng bệnh ngoài da rất tốt, nhất là chứng sài đẹn của trẻ em.
TTND.BS cao cấp Nguyễn Xuân Hướng
