Vì sao dòng vốn FDI vào Việt Nam chậm lại trong năm 2024?

Vào ngày 6/11/2024, ông Donald Trump đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ và sẽ chính thức trở thành Tổng thống thứ 47 của Mỹ vào tháng 1/2025, khởi đầu cho Kỷ nguyên Trump 2.0 - được dự báo sẽ tạo ra những biến động đáng kể trên thị trường tài chính quốc tế.

Chính phủ đang có những hành động nhằm giải quyết các nút thắt để thu hút dòng vốn FDI. Ảnh minh hoạ

Tuy nhiên, nền kinh tế toàn cầu có thể đối mặt với nhiều thách thức trong trung và dài hạn do các chính sách bảo hộ từ chính quyền Donald Trump. Ông Trump được xem là một nhà lãnh đạo khó đoán, thường hành động theo thời cuộc hơn là theo các nguyên tắc chính trị truyền thống. Trong suốt chiến dịch tranh cử, ông đã đề xuất nhiều chính sách kinh tế mang tính bảo hộ, cắt giảm thuế sâu rộng và rút lui khỏi một số hiệp định quốc tế.

Theo báo cáo phân tích mới đây của bộ phận phân tích Công ty cổ phần chứng khoán SSI (SSI Research), tăng trưởng dòng vốn FDI vào Việt Nam duy trì đà tăng trưởng nhờ xu hướng chuyển dịch sản xuất. Các quốc gia như Singapore, Trung Quốc và vùng lãnh thổ Đài Loan đóng góp chính vào sự tăng trưởng này, do Việt Nam có lợi thế cạnh tranh về chính sách đầu tư thuận lợi, chi phí lao động thấp, và nền kinh tế ổn định.

Tuy nhiên, trong năm 2024, dòng vốn FDI vào Việt Nam tăng trưởng chậm dần. Trong 10 tháng đầu năm 2024, tổng vốn FDI đăng ký đạt 27,26 tỷ USD, chỉ tăng 1,9% so với cùng kỳ.

Phân tích về sự tăng trưởng chậm này, theo SSI Research cho biết, có 4 nguyên nhân chính sau đây:

Thứ nhất, biến động của tỷ giá hối đoái có thể ảnh hưởng đến hiệu quả dự án, dẫn đến các doanh nghiệp FDI do dự trong việc đầu tư mới.

Thứ hai là thiếu những cải cách về chính sách FDI để thu hút vốn nước ngoài vào các ngành mục tiêu.

Hiện nay, Việt Nam đang phải cạnh tranh thu hút FDI với các nước láng giềng như Indonesia đã ban hành Luật Omnibus hay Thái Lan quỹ nâng cao năng lực cạnh tranh và áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp 10%.

Thứ ba là cơ sở hạ tầng tại khu vực miền Nam còn hạn chế: Tiến độ xây dựng cơ sở hạ tầng còn chậm, dẫn đến chi phí logistics cao hơn có thể khiến cho đầu tư ít hấp dẫn hơn.

Thứ 4 là diện tích đất sẵn sàng cho thuê có tại các vùng công nghiệp còn lại khá ít khiến cho các nhà đầu tư gặp khó khăn trong việc chọn địa điểm đầu tư. Theo CBRE, tỷ lệ lấp đầy trung bình đạt 81% ở miền Bắc và 92% ở miền Nam vào cuối tháng 6/2024.

Trong chiến dịch tranh cử Tổng thống năm 2024, ông Trump đã nhấn mạnh các biện pháp thương mại để bảo vệ nền kinh tế Mỹ, bao gồm mức thuế quan 60% đối với hàng hóa Trung Quốc nhằm giảm thâm hụt thương mại và thúc đẩy sản xuất nội địa, và mức thuế quan thông thường từ 10- 20% đối với các quốc gia khác để bảo vệ các ngành công nghiệp Hoa Kỳ khỏi sự cạnh tranh nước ngoài.

Trong bối cảnh đó, Chính phủ đang có những hành động nhằm giải quyết các nút thắt để thu hút dòng vốn FDI bao gồm nghiên cứu và thiết lập các cơ chế hỗ trợ các doanh nghiệp lớn bị ảnh hưởng bởi Thuế tối thiểu toàn cầu; đề xuất trong Luật công nghiệp Công nghệ số với các ưu đãi khi đầu tư vào doanh nghiệp sản xuất bán dẫn; sửa đổi một số điều khoản trong Luật đầu tư hiện hành để UBND tỉnh có thể cấp chứng nhận đầu tư vào khu công nghiệp mới; và nâng cao cơ sở hạ tầng để kết nối các trung tâm công nghiệp, như đường cao tốc Bắc-Nam, đường sắt nối Trung Quốc và Việt Nam.

"Chúng tôi cho rằng dòng vốn FDI sẽ tiếp tục tăng trưởng, ngay cả khi các luật thuế mới của Mỹ được áp dụng", báo cáo của SSI kỳ vọng.

Đơn vị này cho rằng các doanh nghiệp FDI có thể sẽ chờ thêm để xem những chính sách thuế quan mới của tổng thống mới đắc cử Donald Trump, bao gồm những luật thuế ảnh hưởng đến nhập khẩu từ Việt Nam.

Dòng vốn FDI vào Việt Nam đã duy trì tăng trưởng kể từ khi chiến tranh thương mại Mỹ - Trung bùng nổ vào năm 2018, nhờ xu hướng chuyển dịch sản xuất. Làn sóng FDI mới từ những quốc gia lân cận nhờ Việt Nam có những lợi thế cạnh tranh như chính sách đầu tư thuận lợi, chi phí lao động thấp, nền kinh tế ổn định.

Những thay đổi của chính sách thương mại Hoa Kỳ đã tạo ra sự chuyển dịch các cơ sở sản xuất ra khỏi Trung Quốc, giúp Việt Nam nổi lên như một điểm đến trong khu vực cho các doanh nghiệp FDI, bao gồm Luxshare, Goertek, Pegatron và Compal Electronics.

Ngoài ra, một số tập đoàn như Samsung, LG, Hyundai, Lotte, Intel, Lego, Hyosung và Foxconn—đã chuyển một phần sản xuất sang Việt Nam kể từ năm 2018, nhằm đa dạng hóa cơ sở sản xuất và giảm thiểu rủi ro trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, từ năm 2019 đến 2023, hoạt động cho thuê đất khu công nghiệp tại Việt Nam đã có mức tăng trưởng tích cực với diện tích MOUs và ký mới đạt mức tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 35%. Mức tăng trưởng này chủ yếu đến từ các doanh nghiệp FDI lớn như Samsung, LG, Hyundai, Lotte, Luxshare, Lego, Hyosung và Foxconn nhằm đa dạng hóa sản xuất và giảm thiểu rủi ro trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Giá thuê trung bình cũng tăng đáng kể, với các khu công nghiệp ở miền Bắc tăng 35%, trong khi các khu công nghiệp ở miền Nam tăng đáng kể 67% từ năm 2020 đến quý 2 năm 2024.

SSI Research cũng cảnh báo việc triển khai các bảng giá đất mới tại nhiều địa phương từ cuối năm 2024 đã dẫn đến chi phí đền bù giải phóng mặt bằng tại các khu công nghiệp mới tăng đáng kể. CTCK này cho rằng chi phí gia tăng sẽ làm biên lợi nhuận của dự án KCN mới giảm xuống mức 30-35%, so với hơn 50% ở các dự án KCN hiện hữu.

Do đó, SSI Research cho rằng các công ty có diện tích sẵn sàng cho thuê lớn như SIP, IDC, VGC, SZC, KBC, NTC sẽ tiếp tục được hưởng lợi lớn.