Rối loạn tâm thần, tử vong vì ngộ độc thiếc

Việt Nam lần đầu tiên phát hiện ngộ độc thiếc cấp tính

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, Trung tâm vừa tiếp nhận khám và điều trị cho 7 bệnh nhân bị nhiễm độc thiếc, phần lớn nhiễm độc nặng. Tất cả các trường hợp đều có nồng độ thiếc trong máu cao. Đây là những trường hợp nhiễm độc thiếc cấp tính đầu tiên tại Việt Nam được phát hiện.

Các bệnh nhân đều làm việc chung tại bộ phân nghiền nhựa tái chế của một công ty sản xuất mành rèm ở Thanh Miện, Hải Dương. Trước khi vào làm, tất cả đều khỏe mạnh, nhưng chỉ sau một thời gian ngắn làm việc tại đây (ngắn nhất là 4 ngày, lâu nhất là 1 tháng) thì các công nhân có chung biểu hiện như rối loạn tâm thần, đặc biệt là mất trí nhớ, lú lẫn, kích động, hành vi bất thường. Chụp cộng hưởng từ sọ não có tổn thương chất trắng lan tỏa trên não, xét nghiệm máu có nhiễm toan chuyển hóa, hạ kali máu nặng.

Trường hợp đầu tiên là anh Nguyễn Đức H. (35 tuổi) nhập viện ngày 9/7/2020 với biểu hiện rối loạn tâm thần, kích động, lẫn lộn, sau đó đi vào hôn mê. Do gia đình có biến cố (bố mới mất), người thân chỉ nghĩ đến yếu tố tâm thần nên đưa đến viện muộn, diễn biến nặng, gia đình đã xin về nhà và đã tử vong. 

Bệnh nhân Nguyễn Kim C. (42 tuổi, Quỳnh Phụ, Thái Bình) vào viện trong tình trạng rối loạn tâm thần, mất trí nhớ, đi lang thang. Kết quả xét nghiệm máu có rối loạn nặng. 

Các bác sĩ đã truy tìm tất cả các nguồn thông tin y học, hỏi ý kiến đồng nghiệp trên quốc tế về chống độc. Rất may đã tìm thấy trên y văn thế giới có một vài trường hợp bị bệnh khi làm việc trong hoàn cảnh gần tương tự. Với sự giúp đỡ của Viện Hóa học- Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, bệnh nhân được chỉ định và làm xét nghiệm định lượng thiếc. Bệnh nhân C. có nồng độ thiếc trong máu hơn 200 micogam/lít, tăng gấp hơn 40 lần ngưỡng cho phép. Bệnh nhân được lọc máu, giải độc thiếc và chỉ sau 1 tuần điều trị tích cực, tình trạng đã cải thiện, trí nhớ dần hồi phục… Bệnh nhân H. đã tử vong khi xét nghiệm lại mẫu máu còn lưu cho thấy nồng độ thiếc trong máu cao gấp trên 50 lần.

Trong số các bệnh nhân trên, có người dù không có triệu chứng lâm sàng, nhưng khi xét nghiệm thấy có hạ kali máu nặng, nhiễm toan chuyển hóa hoặc tổn thương não trên phim cộng hưởng từ và nồng độ thiếc trong máu tăng rõ. Các bệnh nhân chia sẻ, cũng có một số người cùng làm ở bộ phận đó trong vài ngày, nhưng thấy mệt, khó chịu và không chịu nổi đã phải tự bỏ việc. Như vậy, rất có thể có những người khác bị nhiễm độc tương tự nhưng chưa được phát hiện.

Chưa có phác đồ điều trị

Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, các bệnh nhân trên bị nhiễm độc cấp tính thiếc hữu cơ. Thiếc gồm có thiếc dạng nguyên thể kim loại, các hợp chất thiếc vô cơ và hữu cơ. Thiếc kim loại và thiếc vô cơ về cơ bản không độc. Các hợp chất thiếc hữu cơ có độc tính rất cao, rất dễ hấp thu qua đường hô hấp, qua da và qua đường tiêu hóa. Độc nhất là các hợp chất thiếc triethyl và thiếc trimethyl, là các hợp chất có  công dụng là làm chất ổn định nhựa, ổn định nhiệt, được cho vào giúp nhựa bền vững với nhiệt. Nhiễm độc thiếc hữu cơ gây nhiều tổn thương nặng ở các cơ quan, bao gồm não (gây các rối loạn tâm thần kinh và tổn thương chất trắng), tổn thương gan, thận, miễn dịch, máu…

Trên thế giới và trong nước vẫn chưa có phác đồ điều trị nhiễm độc thiếc, do đó, việc điều trị khó khăn, các bác sĩ phải vừa điều trị vừa theo dõi sát để đánh giá điều chỉnh. 

Tại Bệnh viện tỉnh Hải Dương, đã có 15 bệnh nhân tới khám, trong đó có 8 bệnh nhân ù tai, nghe kém, 6 bệnh nhân có hạ kali máu.

Mai Thanh (Bệnh viện Bạch Mai)