Theo dinh dưỡng học cổ truyền, chanh có vị chua, tính ấm, có công dụng sinh tân chỉ khát, khai vị tiêu thực, trừ thử và an thai. Thường được dùng để pha nước giải khát, làm thông tiểu tiện, chữa bệnh tê thấp, dự phòng cảm mạo, trị ho, đau họng, chán ăn, cao huyết áp, tăng mỡ máu, béo phì, thống phong, viêm đau dây thần kinh, viêm khớp vai, đau thắt ngực do thiểu năng mạch vành tim, làm đẹp da, tăng cường thể lực... thậm chí còn dùng để chữa cả viêm loét dạ dày khi phối hợp với bình quả (loại táo to nhập ngoại).
Thanh lọc cơ thể: Chanh một quả pha với nước muối loãng uống vào mỗi sáng. Đây là một kinh nghiệm được lưu truyền trong dân gian, có công dụng giải khát, thanh lọc cơ thể, bổ thận, kích thích tiêu hóa.
Phục hồi sức khỏe: Nước ép chanh 15ml, cà rốt 150g, táo tây (loại táo quả to nhập khẩu) 150g, mật ong 10ml. Cà rốt và táo rửa sạch, thái miếng rồi dùng máy ép lấy nước (với táo nên ép ngay vì để lâu sẽ bị biến màu, nếu cần thì ngâm trong dung dịch nước muối 2 - 3%), cho mật ong và nước chanh vào quấy thật kỹ và uống hằng ngày. Ðây là loại thức uống giàu chất dinh dưỡng, có tác dụng nâng cao sức đề kháng và giúp cơ thể phục hồi sức khỏe rất tốt.
Phòng chống ung thư: Chanh quả 80g, cà rốt 100g, mía 500g, nước chín để nguội vừa đủ. Cà rốt rửa sạch, cạo vỏ, thái miếng, đem hầm thật nhừ, đánh nhuyễn rồi dùng vải lọc lấy nước; Mía róc vỏ, chẻ nhỏ, dùng máy ép lấy nước. Hòa nước cà rốt và nước mía với nhau, vắt chanh, quấy đều rồi chia uống vài lần trong ngày. Dịch thể thu được có màu hồng vàng, mùi thơm vị ngọt, dùng làm nước giải khát và bổ dưỡng khá tốt, đặc biệt có tác dụng phòng chống ung thư.
Mụn nhọt, tàn nhang: Chanh tươi 2 lát dày, cà rốt nửa củ, táo tây nửa quả, rau mùi 20g, tất cả đem ép lấy nước uống hằng ngày. Hoặc dùng cà rốt 50g, rau cần 50g, táo tây nửa quả, lê 1 quả, tất cả đem ép lấy nước, vắt thêm 1/6 quả chanh, uống hàng ngày, có tác dụng bổ tỳ tiêu thực, nhuận tràng, bổ can minh mục, thanh nhiệt giải độc, thường dùng để dưỡng da, trị chứng da khô, trứng cá đầu đen, mụn nhọt, tàn nhang...
Giải nhiệt mùa hè: Chanh 100g, dưa hấu 1,5kg, mật ong 30g, rượu hoa quả 50ml. Dưa rửa sạch, dùng máy ép lấy nước rồi vắt chanh và cho mật ong cùng rượu vào quấy đều. Công dụng: Tiêu khát giải thử, sử dụng để giải khát mùa hè rất tốt.
Đẹp da, kích thích tiêu hóa: Cà chua 200g, táo tây 150g, chanh quả 80g, chuối tiêu chín 100g, cải bắp 100g. Cà chua rửa sạch, thái miếng. Táo tây gọt vỏ, cắt nhỏ. Chanh vắt lấy nước. Bắp cải thái nhỏ. Tất cả ép lấy nước; chuối tiêu bóc vỏ, đánh nhuyễn rồi hòa đều với dịch ép, chế thêm nước chanh, quấy đều, chia uống vài lần. Thứ nước giải khát này có mùi vị thơm ngon, có tác dụng bổ dưỡng rất tốt, đồng thời còn làm đẹp da và kích thích tiêu hóa.
Trong nước chanh có một lượng axit nhất định nên những người viêm loét dạ dày hành tá tràng thể đa toan (người có axit clohydric trong dạ dày cao) khi sử dụng cần thận trọng. Tốt nhất nên dùng thử với liều thấp, nếu không có biểu hiện bất thường thì có thể tăng dần cho đến khi đạt được liều thông dụng. Ngược lại, với những người thuộc thể thiểu toan (người có axit clohydric trong dạ dày thấp) thì có thể yên tâm khi dùng.
BS Khánh Hoàng (Hội Đông y Việt Nam)
