Có loài chuột nặng vài trăm kg
GS Bùi Công Hiển, Hội Côn trùng học Việt Nam cho biết, theo các tài liệu khảo cổ thì loài chuột xuất hiện trước loài người rất lâu. Các mẫu hóa thạch của các động vật có vú tương tự như động vật gặm nhấm đã xuất hiện rất nhanh sau khi Khủng long bị tuyệt chủng, khoảng 65 triệu năm trước vào khoảng thế Paleocen. Tuy nhiên, nhiều nhà động vật học lại cho rằng các động vật gặm nhấm hiện đại (các thành viên của bộ Rodentia) đã xuất hiện vào cuối kỷ Phấn Trắng hay kỷ Creta là một kỷ địa chất chính trong niên đại địa chất, bắt đầu từ khi kết thúc kỷ Jura khoảng 145 triệu năm trước. Như vậy, có thể thấy loài người xuất hiện sau rất lâu loài chuột.
 |
Theo các tài liệu ghi chép lại, vào giai đoạn tiền sử của thú gặm nhấm cũng đã có nhiều loài to lớn cực khủng. Chẳng hạn như loài hải ly khổng lồ (Castoroides), nặng hơn 100 kg, sống trong thế Pleistocen hay thế Canh Tân, cách 2,588±0,005 triệu năm về trước. Loài chuột có kích thước lớn trên đảo Flores, tuyệt chủng năm 1.500. Ngoài ra có một họ gặm nhấm (Heptaxodontidae) đã từng sinh tồn ở Tây Ấn, nặng hơn 200 kg, trong Pleistocene.Tổng họ Chuột (Muroidea) là tổng họ lớn trong bộ Gặm nhấm, phân bố ở khắp nơi trên thế giới (trừ Nam Cực) và xuất hiện ở nhiều loại sinh cảnh khác nhau. Tổng họ Chuột cực lớn, bao gồm 6 họ, 19 phân họ, chừng 280 giống và ít nhất có 1.300 loài. Chuột là 1 tổng họ thuộc bộ gặm nhấm (Rodentia) và có nguồn gốc tiến hóa gần với chồn bay (Scandentia)
Loài gặm nhấm to lớn nhất (Josephoartigasia monesi) đã biết, nặng 1.500 kg sống trong Pliocene đến Pleistocene sớm. Loài gặm nhấm to lớn thứ hai (Phoberomys pattersoni) đã biết, nặng 280 - 700 kg, sống trong Miocene.
Tục thờ chuột
Người Dao Tiền” ở xã Tân Pheo, huyện vùng cao Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình có tục ngày Tết thì cỗ cúng ở ngôi miếu của bản bắt buộc phải có thịt chuột khô mới thiêng. Trên ban thờ ba ngày Tết cũng phải có thịt chuột khô mới thể hiện hết tấm lòng của con cháu với tổ tiên.
Theo nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Bùi Chí Thanh thì tổ tiên xa xưa của người Dao Tiền khi đến vùng đất này thường xuyên phải chịu đói, chịu rét, thức ăn vô cùng khan hiếm, còn chuột thì nhiều vô kể. Chính vì vậy thịt chuột trở thành thức ăn chính không thể thiếu trong mỗi bữa ăn. Sau này khi đã khấm khá, người dân trong bản không quên thuở xưa đói rét, nên lập miếu thờ và tôn chuột thành thần. Vào những ngày làm lễ cơm mới, hội làng hay cúng tổ tiên trên mâm cơm cũng không bao giờ thiếu thịt chuột khô.
 |
| Tượng phong thủy chuột được ưa chuộng |
Tuy vậy, theo GS Bùi Công Hiển, chuột được xếp vào nhóm sinh vật gây hại. Bởi vì chuột sống gần người thì phá hại đồ đạc, lương thực, thực phẩm, đặc biệt chúng cắn phá dây điện là nguyên nhân trực tiếp các vụ hoả hoạn, trên đồng ruộng chuột phá hại mùa màng... Khi nói đến tác hại của chuột không thể quên bệnh tật do chuột mang đến cho con người, trong đó đáng sợ nhất là bệnh dịch hạch. Được mệnh danh là "cái chết đen", dịch hạch là một trong những đại dịch kinh hoàng, gieo rắc nỗi sợ hãi trong lịch sử nhân loại.
Đại dịch này đã cướp đi nửa dân số châu Âu và giảm dân số toàn cầu từ khoảng 450 triệu người xuống còn từ 350 đến 375 triệu người vào năm 1.400. Có một giả thuyết cho rằng bệnh dịch hạch đã theo chuột qua con đường tơ lụa từ Trung Quốc vào Trung Á rồi tới châu Âu. "Cái chết đen" không bỏ qua một ai, từ người giàu có đến nghèo đói, từ tầng lớp quý tộc đến hạ lưu, thậm chí cả bác sĩ lẫn bệnh nhân, từ nông thông đến thành thị, từ đất liền tới ngoài khơi.
Chuột có nhiều điểm giống loài người
Một thông tin thú vị được GS Bùi Công Hiển chia sẻ là các nhà khoa học đã chứng minh rằng loài người có nhiều điểm giống với loài chuột. Chúng ta và chuột đều là động vật có vú, cùng là động vật máu nóng và chuột ăn tất cả những thứ mà chúng ta làm ra… cũng như sống tại nơi chúng ta ở. Quan trọng hơn, chuột và người thường mắc những chứng bệnh tương tự nhau. Đó là bởi vì chuột và con người có các cơ chế sinh lý cơ bản giống nhau, các cơ quan tương tự và các bộ phận cơ thể tương tự. Quá trình kiểm soát hóa học của cơ thể người và chuột sử dụng những hormon tương tự và thú vị là hệ thống thần kinh cũng có những điểm tương đồng. Cả hai phản ứng cùng một cách khi bị nhiễm trùng hoặc tổn thương. Vì vậy, không ngạc nhiên khi các nghiên cứu từ chuột và các loài vật khác đã thúc đẩy y học của con người tiến bộ.
 |
| Chuột được chọn làm vật thí nghiệm cho nhiều lĩnh vực khoa học |
Cho đến nay khó thống kê được hết có bao nhiêu nghiên cứu, thử nghiệm dùng chuột làm đối tượng thí nghiệm. Những thí nghiệm khoa học sử dụng chuột đã có từ khoảng năm 1850. Các nhà nghiên cứu thường dùng chuột để làm thí nghiệm vì chúng dễ nuôi, sinh sản nhanh, vòng đời ngắn và đặc biệt có hệ gene gần giống con người (tới hơn 90%). Hầu hết các lĩnh vực chuyên ngành trong sinh học như giao tiếp sinh học, sinh lý học, sinh thái học, mô phôi tế bào, sinh hóa học, di truyền học, bệnh lý học, dịch tễ học và nhiều chuyên ngành trong y dược học đều sử dụng chuột làm đối tượng nghiên cứu, thử nghiệm.
Ví dụ, ở Việt Nam, để chứng minh tác dụng “bổ thận, tráng dương” của sâu chít, để xác nhận tương truyền vua Mèo Đèo Văn Long có 11 vợ, 83 tuổi vẫn mạnh khỏe, tắm tiên dưới suối với các thiếu nữ hay như lời quảng cáo ăn sâu chít sẽ “nhất dạ, lục giao, sinh ngũ tử”, TS Phan Anh Tuấn Trung tâm Y sinh Dược học quân sự (Học viện Quân y) vào năm 2015 đã dùng chuột để thử nghiệm . Kết quả thí nghiệm cho thấy, tác dụng tăng cường sinh lực nam giới bước đầu cho kết quả khả quan trên động vật thí nghiệm. Dùng bột khô sâu chít đường uống 0,25g/ngày/100g trọng lượng trong vòng 40 ngày có tác dụng cải thiện rõ rệt các chỉ số sinh sản (số lượng, chất lượng tinh trùng, hàm lượng testosteron) ở chuột cống đực bình thường, chuột cống đực gây suy giảm sinh sản bằng stress. Với chuột cống đực trắng bị gây tổn thương tinh hoàn bởi nhiệt độ, sâu chít có tác dụng tăng trọng lượng tinh hoàn, tăng trọng lượng mào tinh, cải thiện mức độ giảm hàm lượng testosteron huyết thanh từ 1,072nmol/l lên 5,654nmol/l.
Bảo Khánh
