Làm chủ công nghệ kit phát hiện virus dịch tả lợn châu Phi

Định danh virus gây bệnh

PGS.TS Võ Thị Bích Thủy, Viện Nghiên cứu hệ gene, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam cho biết, trước tình hình thực tiễn dịch tả lợn châu Phi bùng phát năm 2019, các nhà khoa học đã đặt ra bài toán phải kiểm soát được dịch bệnh bằng một loại kit thử nhanh, chính xác, giá rẻ, an toàn, dễ sử dụng. Năm 2019 dịch tả lợn đã xảy ra tại trên 7.700 xã thuộc trên 600 huyện của 63 tỉnh, thành phố với tổng số lợn tiêu hủy là trên 5 triệu con, tổng trọng lượng là trên 290 nghìn tấn. Đến cuối năm 2019, dịch bệnh đã tạm thời được khống chế. Tuy nhiên, theo báo cáo gần đây nhất là cuối tháng 5/2020 của Cục Thú y (Bộ NN&PTNT), bệnh dịch tả lợn châu Phi tái phát tại 20 tỉnh, thành phố và có nguy cơ tiếp tục tái phát, lây lan diện rộng rất lớn.

Hiện nay đã có một số phương pháp để xét nghiệm virus dịch tả lợn châu Phi (ASFV) như PCR truyền thống, Real-time PCR, ELISA và giải trình tự gene. Tuy nhiên, các xét nghiệm cơ bản chỉ tập trung vào một vùng gene p72 và chỉ trả lời được có hay không sự có mặt của ASFV mà không chỉ ra được nó thuộc genotype (kiểu gene) nào. Do vậy, định hướng nghiên cứu và ứng dụng kỹ thuật công nghệ sinh học phân tử trong việc sản xuất ra một dạng kít giúp chẩn đoán nhanh dịch bệnh và định danh genotype gây bệnh dịch tả lợn châu Phi tại Việt Nam có ý nghĩa và giá trị kinh tế rất lớn.

Theo PGS.TS Võ Thị Bích Thủy, việc chẩn đoán nhanh giúp tiết kiệm chi phí và thời gian khống chế dịch bệnh. Bên cạnh đó, việc định danh được virus gây bệnh thuộc genotype nào còn giúp sản xuất các dòng văcxin đặc hiệu cho dịch bệnh tả lợn châu Phi tại Việt Nam nhanh chóng, chính xác, và phù hợp với tính chất vùng của các ổ dịch bệnh tại các địa phương.

Mục đích của nhóm “Nghiên cứu tạo kít phát hiện nhanh các chủng virus gây dịch tả lợn châu Phi tại Việt Nam bằng kỹ thuật Multiplex PCR” là xây dựng được một phương pháp chẩn đoán nhanh, chính xác bằng kỹ thuật Multiplex PCR để đồng thời vừa xác định được sự có mặt của chủng virus gây dịch tả lợn châu Phi trong mẫu bệnh phẩm vừa cho biết được thuộc genotype nào đang lưu hành tại Việt Nam.

Bộ kit có độ nhạy trên 90%

Kết quả nghiên cứu, các nhà khoa học đã thu thập được 41 trình tự hoàn chỉnh ASFV, cũng như các thông tin về hệ gene của từng chủng. 41 chủng ASFV này thuộc về 9 nhóm genotype. Có 15 nhóm genotype chưa có trình tự hoàn chỉnh được công bố. Tìm kiếm và thu thập trình tự của 4 vùng gene là p72, p54, p30 và B602L. Kết quả phân tích cho thấy, hai vùng gene p72 và p54 có khả năng phân loại được các nhóm genotype. Tìm kiếm được 6 vị trí SNP đặc trưng cho 6 genotype khác nhau.

PGS.TS Võ Thị Bích Thủy cho biết, bộ kit phát hiện nhanh các chủng virus gây dịch tả lợn châu Phi (ASF) tại Việt Nam bằng kỹ thuật multiplex PCR bước đầu được đánh giá có độ nhạy trên 90% và đặc hiệu với ASFV. Bộ kit được bảo quản ở -20 độ C tại Viện Nghiên cứu hệ gene. Bộ kit được ứng dụng  góp phần sàng lọc các cá thể bị nhiễm bệnh tại các ổ dịch, để có thể tiến hành tiêu hủy chính xác các cá thể mang mầm bệnh, giữ và nuôi cách ly các cá thể không nhiễm bệnh trong đàn, tránh trường hợp phải tiêu hủy toàn bộ đàn, gây lãng phí và khó khăn trong việc khôi phục, tái đàn cho ngành chăn nuôi và an ninh lương thực. Mặt khác, bộ kit cũng cho nhận định dịch tễ chính xác về các chủng virus chủ yếu gây ASF tại Việt Nam, đây là cơ sở cho các nghiên cứu sản xuất loại văcxin đặc hiệu cho bệnh ASF tại địa phương.

GS.VS Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu cho biết, đây là một nghiên cứu phục vụ nhu cầu cấp bách của thực tiễn, đạt những kết quả rất khả quan. Đề nghị nhóm nghiên cứu trong thời gian tới tiếp tục hoàn thiện bộ kit về mặt khoa học và pháp lý để bộ kit sớm được ứng dụng rộng rãi vào thực tế, góp phần ngăn chặn dịch tả lợn châu Phi.